QAZANILAN SƏRVƏT
Faxralılar haqqında yazanda türk dünyasının böyük şairi, hamımızın sevimlisi Zəlimxan Yaqubdan misallar gətirmişəm. Yenə o söz fatehinin bir beyti yadıma düşür:
El yadda saxlamaz evdən gedəni,
İnsan əzizlənər eldən gedəndə.
Nə qədər dəqiqiliklə, həssaslıqla verilmiş bir qiymətdir. Xalq şairinin böyük bədii ustalıqla ifadə etdiyi bu məlum həqiqət indiyədək tarixin sınaqlarından azmı çıxıb. Hər eldə, obada ömrünü xalqı yolunda gilə-gilə əridənlərə dünyalarını dəyişəndə bircə kəlmə ilə “o, eldən getdi” deyiblər. Bəli, eldən gedənlər həmişə, hər yerdə əzizlənib, hörmətlə anılıblar. Bu, insanın dünyasını dəyişəndən sonra qazandığı tituldur: o, eldən getdi.
Bu hörməti, bu şərəfli titutlu qazanmaq üçün isə elin, oban üçün bir ömür şam kimi yanmalı, sözün əsl mənasında el adamı olmalısan. Bayram müəllim də eldə hörməti olan mülayim, sakit təbiətli bir insan idi.
…Bayram Ayvaz oğlu Ayvazov 1909-cu ildə Borçalının Faxralı kəndində anadan olub. Kənd orta məktəbində təhsil alıb. Faxralı orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirib. O vaxtlar orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirmək məzuna keçmiş SSRİ-nin istənilən ali məktəbinə imtahansız daxil olub oxumaq imtiyazı verirdi. Amma ailə vəziyyəti ona bu fürsətdən yararlanmaq imkanı verməyib. Bununla belə, ali təhsil almaq istəyindən də tamamilə vaz keçməyib.
Türk yazıçısı R.N.Güntəkinin bu sözləri gələcək həyat yolunu müəyyənləşdirməkdə onun köməyinə çatıb: “Gənc adam, iyirmi yaşına çatdın, artıq özünə bir məslək seçmək məcburiyyətindəsən”.
O vaxtlar ali təhsilli mütəxəssislər barmaqla sayıldığından, bəlkə də orta məktəbdə aldığı savad da kifayət edərdi ki, kənddə, hətta rayon mərkəzində hər hansı bir vəzifədə çalışsın. Bayram Ayvaz oğlu isə yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, ailə vəziyyətini nəzərə alaraq əyani ali təhsil ala bilməsə də, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Pedaqoji Universitet) qiyabi şöbəsinə daxil olub. Böyük arzularla yaşayıb. Amma atalar yaxşı deyib ki, sən saydığını say, gör fələk nə sayır. Bayram Ayvazov hələ birinci kursda ikən – 1939-cu ildə SSRİ-nin Finlandiya ilə müharibəsi başlandı və o, hərbi xidmətə çağırılararaq cəbhə bölgəsinə göndərildi. Bu döyüş yolu çox uzun çəkdi. Finlərlə müharibənin ardınca da alman faşizmi ilə müharibə başlandı və o, 1941-1945-ci illər müharibəsinin də iştirakçısı oldu.
Cəbhənin odlu-alovlu yollarından keçən Bayram Ayvaz oğlu doğma Faxralıya yalnız 1945-ci ildə ikinci dünya müharibəsi bitdikdən sonra qayıtdı. Bəllidir ki, o vaxtlar Cənubi Qafqaz birbaşa döyüş zonası olmasa da, müharibənin vurduğu yaralar buradan da yan keçməmişdi, əhalinin dolanışığı çox çətin idi. Belə bir vaxtda cəbhədən qayıdan B.Ayvazov ilk növbədə ailə qayğısı ilə yükləndi. Elə bu səbəbdən rayonun İncəoğlu kəndində baş mühasib vəzifəsində əmək fəaliyyətinə başladı. Bir müddət burada çalışdıqdan sonra doğma kəndinə qayıdaraq ibtidai və orta məktəblərdə pedaqoji fəaliyyət göstərdi. Şahbuzlu ibtidai məktəbində müəllimlik etdi, həmin məktəbdə təsərrüfat işləri üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışdı.
Bayram Ayvazovun müəllimlik fəaliyyətindən, müəllim kimi faxralıların yaddaşına necə hopmasından danışmazdan öncə böyük türk yazıçısı R.N.Güntəkinin bir fikrini də xatırlatmaq istəyirəm: “Ləkəli bir adam necə müəllim olar”.
Müəllim şəxsiyyəti üçün deyilmiş çox yığcam, amma böyük məna tutumu olan bir fikirdir. Doğrudan da, eldə-obada gözükölgəli, vicdanı ləkəli, mənəvi cəhətdən kasıb olan birsinin müəllim kimi başqalarına nə isə öyrətməsinin özü absurddur. Axı, məktəbdə şagirdlər müəllimdən təkcə ayrı-ayrı elmlərin sirlərini yox, həm də həyat dərsini öyrənirlər. Həyat dərsini isə həyatda öz yolunu müəyyənləşdirənlər, bu yolda zəngin təcrübəsi olanlar öyrədə bilərlər. Bu mənada yetirmələri Bayram müəllimdən çox şey öyrəniblər. O, yetirmələrinə öyrədirdi ki, klassiklərdən birinin dediyi kimi, “həyat insanın məktəb pəncərələrindən gördüyü kimi deyildir”. Bir də öyrədirdi ki, “bu dünyada düz yolla getmək üçün gərək axıradək özünü qurban verəsən. İnsanın məqsədi ancaq xoşbəxt olmaqdan ibarət deyil. İnsan dünyaya yalnız vicdanlı olmaqdan ötrü gəlmir. O, bəşəriyyət üçün böyük bir şey açmalı, nəcib olmalı, insanların əksəriyyətinin keçirdiyi bayağı həyata üstün gəlməlidir”. Hər bir insan haqqında ölçü və meyarlar çoxdu. Onlardan ən əsası gözəl övladlardır. Bayram müəllimin də həyatda qazandığı ən böyük sərvət onun gözəl, ziyalı övladlarıdır. Övladlarının hər biri Bayram müəllim üçün əvəzi olmayan mükafatlardır.
1993-cü ilin oktyabr ayında dünyasını dəyişərən Bayram Ayvazov haqqında təbii ki, kiçik bir yazıda hərtərəfli söhbət açmaq mümkünsüzdür. Bu yazı elimin-obamın daha bir ziyalı oğlu haqqında bir qələm adamının mənəvi borcundan doğulan bir yazıdır. Amma bu, birinci olsa da, sonuncu olmayacaq. Bayram müəllim haqqında hələ çox danışılacaq, çox yazılar işıq üzü görəcəkdir.
Mənbə : Səməndər Məmmədov – “Faxralılar”, Bakı – “Elm və təhsil” – 2017, I kitab.
