HARADA NUR VAR, MƏN DƏ VARAM
Bəzən illər ötür, bu illərin ötdüyünü hansısa insanın həyatında və taleyində dərindən hiss eləyə bilmirsən. Hiss eləyə bilmirsən ki, bu günlər, illər həmin adamın ömründə necə iz qoyub. Amma elə insanlar da var ki, nəinki aylar, illər, hətta həftələr və günlər onun həyatında silinməz və əbədi izlər qoyur. Yəni, bu insanlar hər dəqiqənin, hər saatın və hər günün qədrini bilir, ondan səmərəli istifadə eləyirlər. Nizami Gəncəvi deyib ki, “İnsan zəkası təbiət və cəmiyyətin inkişaf qanunlarına, həyatın sirli mənalarına getdikcə daha çox yol açır”. Əlbəttə, ağıllı və zəkalı insanlar hər addımına fikir verir, hər yerişinə diqqət yetirir, hətta oturuşunu-duruşunu belə düşünürlər. Bizim böyük şairimiz, Türk dünyasının söz fatehi Zəlimxan Yaqub şeirlərinfən birində yazır:
Palçığa baxanda içi bulanır,
Bulağa baxanda durulur insan.
Haqqında söz açdığım bulaq kimi duru insan, gözəl ziyalı Allahyar Niyazi oğlu Qasımov 25 iyul 1947-ci ildə Gürcüstan SSR-nın Bolnisi rayonunun Faxralı kəndində anadan olub. Eldə-obada hörməti, nüfuzu olan, ətrafı tərəfindən həmişə birmənalı şəkildə mehr-məhəbbətlə qarşılanan Allahyar Qasımov sadə bir həyat tərzi yaşasa da, onun qədrini bilib, ötən günlərin hər dəqiqəsini mənalı keçirməyə çalışıb. Orta məktəbi bitirəndən sonra 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin iqtisadiyyat fakültəsinə daxil olub. 1968-ci ildə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunu “Mühasibat uçotu” ixtisası üzrə bitirib. O dövrdə savadlı və bacarıqlı iqtisadçı kadrlara daha çox ehtiyac hiss olunub. Elə buna görə də Bolnisi rayonunun Faxralı kəndində “Qələbə” kolxozunda iqtisadçı işləyib. İşgüzarlığını və təşkilatçılıq qabiliyyətini nəzərə alıb kolxoz komsomol komitəsinin katibi vəzifəsinə seçiblər. Sonradan dəfələrlə Bolnisi rayon mərkəzində vəzifəyə dəvət olunsa da, imtina edib, Bakı şəhərində işləməyə üstünlük verib. Sonra isə mühasib vəzifələrində çalışıb.
İllər keçdikcə, o özünü başqa sahələrdə və çətin iş yerlərində sınamaq istəyib və daha doğrusu, sınayıb. Hərbi xidmətdən qayıdandan sonra Azərbaycan SSR Sosial Təminat və Maliyyə nazirliklərinin müxtəlif qurumlarında əmək fəaliyyətinin davam etdirib. Hər yerdə olduğu kimi, həmin qurumlarda da bacarıqlı kadrlara üstünlük verildiyindən, Allahyar Qasımov başqalarından fərqlənib. Elə buna görə də o, 1973-cü ildə Yeyinti Sənayesi Nazirliyində Nəzarət Təftiş İdarəsinin müfəttişi, idarənin rəis müavini və daha sonra isə Nəzarət-Təftiş İdarəsinin rəisi vəzifəsində çalışıb. 1987-1988-ci illərdə Kənd Təsərrüfatı, Yüngül Sənaye, Balıqçılıq, Yeyinti Sənayesi nazirlikləri və ona bərabər tutulan dövlət qurumlarınında məsul vəzifələrdə çalışıb. Onun bacarığı və işgüzarlığı zaman-zaman diqqətdən kənarda qalmayıb. Odur ki, Allahyar Qasımov Aqrar-Sənaye Dövlət Komitəsi yaradıldıqdan sonra onun aparatında Nəzarət Təftiş İdarəsinin rəisi vəzifəsinə irəli çəkilib.
Allahyar Qasımov elinə, obasına bağlı, xeyirxah, köməyə ehtiyacı olanlara əl tutan, həyan duran, arxa-dayaq olan eloğlu idi. Adam var, müəyyən mənsəbə, vəzifəyə yetişir, istər-istəməz dəyişilir, xasiyyətindəki əvvəllər üzdə olan xeyirxahlıq, sadəlik, təvazökarlıq kimi cəhətlər artıq arxa plana keçir. Çox az-az insanlar var ki, yüksək vəzifədən, şöhrətdən başları gicəllənmir. Allahyar Qasımovu da vəzifə dəyişdirmədi. Əksinə, elə bil ki, o özü daşıdığı vəzifəni daha da gözəlləşdirirdi. O, xeyirxahlığı, insanlığı hər şeyin fövqündə tutan bir adam idi.
Yazarkən adam təzə söz demək istəyir. Ancaq yaxşı insanlar haqqında tez-tez istifadə etdiyim fikirləri Allahyar Qasımova da şamil etmək məcburiyyətindəyəm: Onun şəxsiyyətində ziyalılıqla insanlıq birləşmişdi… Adam var, görürsən ki, daşıdığı dövlət vəzifəsinin ləyaqətli icraçısıdır, amma ziyalıya verilən bütün tələblərə cavab vermir. Ancaq Allah-Təala hansı fəzil sifətləri əta etmişdisə, hamısı Allahyar Qasımova yaraşırdı. Onun özünə xas, orijinal xüsusiyyətlərindən biri də bu idi ki, çox yerini bilən, haqq-salamı gözləyən, böyüyə sayğı, kiçiyə qayğı ilə yanaşan adamdı.
Müdriklərdən biri deyib ki, istedadın, qabiliyyətin üzə çıxması üçün real mühit lazımdı. Allahyar müəllim də o mühitdə, münbit şəraitdə formalaşmış ziyalılardan idi. Böyük filosof Katan Stariş deyib: “İnsan həyatı dəmirə bənzəyir, əgər ondan iş üçün istifadə edirsənsə, parıldayır, istifadə etmirsənsə, pas çəkir”. Həqiqi mənada Allahyar Qasımov öz ömrünü yaşaya bilib və həmişə əməlləri, istedadı ilə parlayıb.
Bizim atalarımız da bir-biriləriylə mehriban münasibətdə olublar. Allahyarın kiçik qardaşı Səyyad isə mənim sinif yoldaşım olmaqla, həm də dostumdur. Səyyadla xeyirdə-şərdə bir yerdə oluruq, bir-birimizi “xalaoğlu” deyə çağırırıq. Elə ona görə də atalarımızın ruhu qarşısında özümə bir övladlıq borcu bilirəm ki, mərhum Allahyar Qasımov haqqında bu sətirləri qələmə alım. Son 20 ildə doğma elimə-obama həsr etdiyim bir neçə kitabım mənim təsəllim olmuşdur. Borçalının ağır eli Faxralının tanıdığım, haqqında eşitdiyim, oxuduğum, öyrəndiyim gözəl ziyalıları barədə bilgiləri gələcək nəslə çatdırmaqdan şərəf duyuram. Nurlu şəxsiyyətləri üzə çıxarmağı həm də bir növ tariximizə xidmət, yetişməkdə olan nəsilçün tərbiyə vasitəsi hesab edirəm. Qoy bilsinlər ki, bizim şərəfli keçmişimiz olub, deməli, gələcəyimiz də ehtişamlı olmalıdır.
Allahyar Qasımovun çox az sürən mənalı ömründə qazandığı ən böyük var-dövlət onun dostları olub. Müdriklər deyiblər ki, dostluğun, yoldaşlığın əvvəli nə qədər asan olsa da, onu axıradək davam etdirmək çətindir. Hər adama müyəssər olmayan bu üstün keyfiyyət Allahyar Qasımovun xarakterinin əsas cizgisi idi. Şair yaxşı deyib:
Ocağında dövlət daşa, var daşa,
Dostun yoxsa, kasıblardan kasıbsan.
Allahyar Qasımovun sağlığında qazandığı dostları indi cəmiyyətdə yüksək mənsəb, vəzifə sahibləridir. Onların hansından Allahyar müəllim haqda sual etsən, barəsində ağızdolusu danışacaq, yüksək fikirlər söyləcəklər. Hansını dindirsən, yüzdə yüz deyəcəkdir ki, Allahyarın ünvanına nə qədər gözəl, ürəyəyatan söz deyilsə, yenə azdır. Elə dostu, Respublika Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsində idarə rəisi işləyən Həsənov Mirzə Qulam oğlu da deyir ki, Allahyar Qasımov özü barəsində deyilən bütün yaxşı sözlərdən yüksəkdə dayanır. Onun dediklərindən: “Allahyar yaxşı dost, yaxşı ata, gözəl ailə başçısı, vətənpərvər ziyalı, böyük-kiçiyin yerini bilən mərifət sahibi idi. Vətənindən, elindən ötrü hər cür fədakarlığa hazır olan, nəinki doğmalarından, yaxınlarından ötrü, bütün insanlıq naminə canından keçməyə hazır olan, yüksək dəyərlərə, mənəvi zənginləyə malik şəxsiyyət idi. Onun zahiri görünüşü də batini zənginliyini bir növ tamamlayırdı. Allah-təala Allahyara gözəl sima, yaraşıq vermişdi. Bircə uzun ömür vermədi. Yaradanın bu qərarı əlbəttə ki, öz işidir. Ancaq yenə qeyd etmək lazımdır ki, Allahyar Qasımov qısa həyatında uzun bir ömrə yetəcək qədər uğurlara, savab işlərə imza atdı… O, həm də vəzifəsinin ləyaqətli icraçısı idi. Allahyar Qasımov bacarıqlı iqtisadçı, təcrübəli maliyyəçi kimi iqtisadi subyektlərin maliyyə hesabatlarının doğruluğunu və onların həyata keçirdikləri maliyyə və təsərrüfat əməliyyatlarının normativ aktlara uyğunluğunu müəyyənləşdirmək, məsrəflərin, gəlirlərin və maliyyə nəticələrinin əks etdirilməsinin tamlığını, dəqiqliyini yoxlamaq, təmin etmək vəzifəsini lazımınca yerinə yetirir və rəhbərliyi altında işləyən təftişçilərə münasibətdə də tələbkarlıq nümayiş etdirirdi. Əfsus, Allahyar müəllimin ömrü Azərbaycanın müstəqilik dövründə qzandığı sosial-iqtisadi nailiyyətləri görməsinə çatmadı. Söz yox, onun kimi mütəxəssis ölkənin tərəqqisinə hələ xeyli töhfələr verə bilərdi”.
Düzdür, vaxtsız ölüm onu 43 yaşında yaxalayıb, ancaq bu 43 ildə o, çox şeyə nail olub. Gözəl ailə qurub, özünə Gülzar xanım kimi sədaqətli həyat yoldaşı tapıb. Oğlanlarından Ənvəri daha yaxşı tanıyıram. Bu gün məsul vəzifədə çalışır. Atasının yolunu uğurla davam etdirir. Ənvərlə tez-tez ünsiyyətdə oluram. Ənvər işıqlı insandı, çünki işıq ömrü yaşayır. Ənvər nurlu insandı, çünki nur ömrü yaşayır. İçi duru, çölü duru, cismi-canı da durnanın gözündən duru. Bütün bu əxlaqi fəzilətlər Ənvərə süddən və sümükdən keçib.
Mən Allahyarı həmişə minnətdarlıqla xatırlayıram. Özünəməxsus danışığı, gülüşü, ən əsası gözəl ləngərli yerişi vardı. Elimiz-obamız tərəfindən də həmişə sevilirdi. Elə bil “Qoca Qafqazın çeşmə tək durulub” dibindən çıxmışdı. Nərimanov rayonunda (Montində) həyət evi vardı. On il orda yaşamışdı. Səyyatla dost olduğum üçün o evə tez-tez gedərdim. Allahyarın indi də səsi, nəfəsi həyatının gözəl günlərini yaşadığı yerlərdə yaşayır. Allayar Allah adamı, Allaha yaxın adam olduğu üçün insanlıq durduqca yaşayacaq. Allah onun məkanını cənnət eləsin.
Ənvər əmiləri Qurban və Süleyman müəllimin qayğısını unutmur, onların etimadını doğrultmağa çalışır. O da, qardaşı Niyazi də ataları kimi bacarıqlı, işgüzar və vətənpərvər insanlardır. Ən çətin anda belə öz el-obalarını, yurd yerlərini, babalarının daşı daş üstə qoyduqları ocaqları yaddan çıxarmırlar. Allahyar Qasımovun bir-birindən ağıllı, gözəl və yaraşıqlı dörd nəvəsi də var: Allahyar, Üzeyir, Ayşən, Gülzar.
İndi Allahyar Qasımov bu dünyada olmasa da, övladlarının və nəvələrinin ömründə yaşayır, ellilərinin xatirində, dostlarının ürəyində yaşayır, qədirbilən həmvətənlərin qəlbində yaşayır, tarixdə yaşayır.
Xoşbəxt o adamdır ki, özündən sonra gözəl iz qoyur. Mərhum Xalq şairi Hüseyn Arifin gözəl sözü var:
Mən qorxardım ölümdən,
Dünyaya məndən sonra
Gələnlər olmasaydı…
Allahyar Qasımov həyatdan vaxtsız köçsə də, nümunəvi ocaq yaratdı, bu ocağın istisinə qızınanlara təlim verdi, tərbiyə verdi, yaxşı valideynin övladı olmaq statusu verdi. Deməli, həyat davam eləyir. Allahyar Qasımovun ocağında Allahyar yaşayır. Mikayıl Müşfiq demişkən, “dünyada nə ölüm, nə də itim var, dünyada müqəddəs çevrilmələr var”. Yəni, fiziki cəhətdən insanın yoxluğu hələ onun sonu və mütləq ölümü demək deyil. Yaxşı əməlləri isə insanı zamanından və məkanından asılı olmayaraq, bütün dövrlərdə yaşadır, yada salır və ona yeni bir ömür verir.
Allahyar Qasımov heç kimə bənzəmirdi, Özünün iç dünyası, öz düşüncə tərzi vardı. Həyatda necəydisə, elə də görünürdü. Həmişə özü olmaq istəyirdi. İşıqlı, nur-ipək kimi kişiydi. Belə insanlara hec cür öldü demək olmur. İnsanlıq durduqca varlıqları ilə elə bağlanıb yaşayırlar. Böyük söz xiridarı Rasim Kərimlinin yazdığı kimi:
Rasim elsiz tutmaz aram,
Harda nur var, mən də varam.
Səni desəm, Sən olaram,
Özüm olmaq istəyirəm.
Mənbə : Səməndər Məmmədov – “Faxralılar”, Bakı – “Elm və təhsil” – 2017, I kitab.
