Hümbət Əhməd oğlu Nağıyev

YAŞADI ƏR KİMİ, GETDİ ƏR KİMİ

Faxralının görkəmli zi­yalıları haqqında kitab ha­zırlamaq qərarına gə­lən­­də yadıma ilk düşən­lər­dən biri də Hümbət hə­kim oldu. Yaxından ta­nı­yıb vaxtilə barəsində ya­zı ilə mətbuatda çı­xış et­səm də, nədənsə bu mə­qamda bir şəxsiyyət kimi onu xa­rakterizə edəcək ən yığ­cam ifadə kimi sadiq dostu Cəfər Quliyevin söz­lərini xatırladım: “Əziz­­­lər əzizi Hümbət həkim!”

Bəli, Hümbət Nağıyev əzizlərin əzizi idi. Təkcə yaxınları, doğ­maları, ailə üzvləri üçün yox, böyüyüb boya-başa çatdığı Fax­ralı, canından artıq sevdiyi Borçalı və ömrünün çox his­sə­sini keçirdiyi can Azərbaycanda onu tanıyanların hamısı üçün.  Çünki dostları demiş: “O, yaşamaqla bəhrələnmək yox, qəl­bi­nin odunun bütün gücündən xalqını bəhrələndirmək üçün yaşamaq istəyirdi”.  Bu da səbəbsiz deyildi. O, Borçalıda qüru­ru­na tapınan, kimsənin qabağında əyilməyən, sınmayan adlı-sanlı bir nəslin nümayəndəsi di. Atası və əmiləri eldə-obada böyük ad-san qazanmışdılar.  Sağlam kökdən güc alan Hümbət Nağıyev mənsub olduğu soyun qeyrət genini canında, qanında daşıyırdı. Elə bu səbəbdən də Borçalıya, onun ağır ellərindən olan Faxralıya hər gəlişi bir bayrama çevrilərdi. El-oba özünün ləyaqətli övladına hərarətlə qol açardı.

…Hümbət Əhməd oğlu Nağıyev 1941-ci ildə Faxralıda anadan olub. Orta məktəbi də burada bitirib. 1961-ci ildə arzu­ların qanadında Bakıya gələrək ali təhsil almaq arzusu ilə sə­nəd­lərini N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İns­ti­tu­tuna verib və bu ali məktəbin müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olub. 1967-ci ildə institutu bitirən Hümbət Əhməd oğlu təyinatla Azərbaycanın Naftalan şəhərinə göndərtilib və bura­dakı “Naftalan” sanatoriyasında həkim-ordinator kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. Bir müddət burada çalışdıqdan sonra hərbi xidmətə çağırılıb. 1971-ci ildə hərbi xidmətini başa vurduqdan sonra yenidən Azərbaycana qayıdan Hümbət həkim bu dəfə Sumqayıt şəhərində təcili tibbi yardım stansiyasında işə düzəlib. 1974-cü ildən isə fəaliyyətini Sumqayıt Onkoloji dis­pan­serində davam etdirib. O, 1982-ci ildə burada şöbə müdiri vəzifəsinə irəli çəkilib. Ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında ölkədə nisbətən aşkarlıq ab-havasının duyulduğu bir vaxtda – 1988-ci ildə çalışdığı kollektivin üzvləri qətiyyət göstərərək bö­yük hörmət və nüfuz sahibi olan cərrah-onkoloq Hümbət Na­ğı­yevin  dispanserin baş həkimi vəzifəsinə təyin olunmasına nail olublar. Həm­kar­la­rının etimadını ləyaqətlə doğruldan Hüm­bət Əhməd oğlu qısa müddətdə kollektivdə sağlam at­mos­fer yaratmağa nail olub, Sumqayıt şəhərində səhiyyənin inki­şafı, əhaliyə yüksək səviyyəli tibb xidmət göstərilməsi yönündə məqsədyönlü işlər həyata keçirib.  On il bu vəzifədə ləyaqətlə çalışıb. 1998-ci ildən ömrünün sonunadək isə həmin müalicə ocağında cərrahiyyə şöbəsinə başçılıq edib.

Fəaliyyətinin böyük hissəsi Sumqayıt şəhərindəki Onkoloji dispanserlə bağlı olan Hümbət Nağıyevi vaxtilə onunla birlikdə çalışmış həkimlər, tibb bacıları, şəfalı əllərindən müalicə tapan minlərlə insan, bir sözlə bütün sumaqyltlılar bu gün də minnət­dar­lıqla xatırlayırlar. Bir həkim kimi savadlı olması ilə yanaşı o, həm də təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə fəqrlənirdi. Dispanserin rentgen şöbəsində müasir rentgen diaqnostik aparatlarının qu­raş­dırılması, patohistoloji laboratoriyanın yaradılması və lazımi avadınlıqlarla təchiz edilməsi məhz onun adı ilə bağlıdır. O, Sumqayıt şəhərində onkoloji xəstəliklərin törənmə səbəblərini öyrənmək məqsədilə sənaye müəssisələrində tez-tez yoxla­ma­lar, araşdırmalar aparardı. Rəhbərlik etdiyi dispanserin və bü­töv­lükdə Sumqayıt şəhərində səhiyyənin inkişafı naminə çox işlər görən Hümbət Nağıyev həm də Sumqayıtda fəaliyyət göstərən ekoloji cəmiyyətin yaradıcılarından idi.

Dərin zəkası, şəfalı əlləri ilə minlərlə xəstənin ömrünə ömür calayan Hümbət həkim həm də yüksək insani keyfiy­yət­ləri, elitar mədəni səviyyəsi, ünsiyyət qurmaq bacarığı sayə­sin­də insanlarla tez qaynayıb-qarışması ilə seçilirdi. O, hətta ona qarşı haqsızlıq edənlərə də yaxşılıq etməyi bacaran insan idi. Hümbət həkimi haqqın varlığı adlandıran Azərbaycanın Xalq şairi Məmməd Araz yazır: “Mən Hümbət həkimlə 25 il əvvəl Cəfər həkimin bağında tanış olmuşam. O vaxtdan mənim Hüm­bət həkimə olan hörmətim birə min artdı”.

Şair Qəhrəman Tovuzlu isə Hümbət həkimi belə xarak­te­rizə edir:

Dünyaya əzəldən fani deyildi,
Hər an haqq olanın haqqı yeyildi.
Nə bir yol büdrədi, nə də əyildi,
Elə qurban dedi canı Hümbətim.

Tibb elmləri doktoru, akademik Rəhim Rəhimov isə onun barəsində belə deyib: “Onun xarici gözəlliyi, davranışı, sadə­liyi, elmi diskussiyaları düzü, məni həmişə sevindirir, heyran edirdi. Sevindirici haldır ki, xalq ona sağlığında öz yüksək qiy­mətini verə bildi”.

Deyirlər vəzifə insan üçün bir növ məhək daşıdır. İnsanın bütün xarakterik xüsusiyyətlərini üzə çıxarır. Kreslo çoxlarının gözünü tutur, dost-tanışı tanımır, el-oba qeyrətinə, Vətən mə­həb­bətinə aparan bütün yollar  belələrinin cibindən o yana keçə bilmir. Bu hisslər Hümbət həkim üçün yad idi. O, sözün əsl mənasında böyük ziyalı, bütün varlığı, canı, qanı ilə Vətəninə, xalqına bağlı olan bir insan idi. Elə bu səbəbdəndir ki, onu şöhrətin zirvəsinə aparan cığırı böyük yola çevirərək əsl xalq adamı ola bilmişdi. Daim ürəyigenişliyi ilə seçilən Hümbət həkim tutduğu vəzifədən asılı olmayaraq həmişə böyüklə böyük oldu, kiçiklə kiçik. Gülərüzü, xoş təbəssümü və sadəliyi ilə seçildi, ehtiyacı olanlara əl tutdu. Ürəyi xalqı ilə bir vurdu, vətənin ağrı-acısını qəlbində daşıdı. Ancaq təkcə bu ağrı-acıya ağlayıb-sızlamadı, ondan çıxış yollarını düşündü. Onun adını yuxarıda qeyd etdiyimiz sədaqətli dostu, mən deyərdim ki, dost­luqda çoxlarına nümunə göstərilə biləcək Cəfər Quliyev xa­tirələrində yazır: “1987-ci ilin noyabr ayında Hümbət hə­kimlə Elçibəyin görüşünə getdik. Onda Elçibəy Bakıda qarda­şı­nın evində qalırdı. Evin pəncərəsi naxışlanmış qəzetlə örtül­müşdü. Bəy döşəmənin üstündə oturub nəsə yazırdı. Divardan böyük Atatürkün portreti asılmışdı. Atatürkün iti, qartal baxış­la­rının təsirindən çıxmaq olmurdu. Biz xeyli söhbət etdik.

… Bəy bizi yola salanda Atatürkün şəklini mənə bağışladı və biz Hümbət həkimin maşınında Sumqayıta qayıtdıq. Şəkil iki il Hümbət həkimin qarajında qaldı”.

Cəfər həkimin təbirincə desək, Vətən üçün ağlayan göz, sızlayan ürək, düşünən beyin olan Hümbət həkim  Vətənin dar günündə gendə durub seyrçi mövqeyi seçməmiş, hadisələri də­qiq qiymətləndirərək daim kömək əlini uzatmış, əlindən gələni əsirgəməmişdir. Elə buradaca yenə C.Quliyevin xatirələrini diqqətə çatdırmaq istəyirəm:

“…1988-ci ildə Hümbət həkimlə Nasosnu qəsəbəsindəki “N” hərbi hissəsindən 150 yeşik patron alıb yük maşınına yük­lədik. Maşının banında milis nəfəri oturdub düz aeroporta sür­dürdük. O zaman aeroportun rəisi, mənim yaxın dostum Mə­hərrəmin köməyilə patronları hücuma məruz qalmış Naxçı­vana yola saldıq. Həmin patronların 20 yeşiyi Ordubadda “Soyuq­qala”nın  müdafiəsində istifadə olunmuşdu. Bütün bunlar sənədləşdirilmiş halda arxivdə qalır”.

Xeyirxah insan olan Cəfər həkim bunları yazmasaydı bəlkə də çoxlarının bundan xəbəri olmayacaqdı. Çünki Hümbət Na­ğıyev kiməsə etdiyi yaxşılığı heç zaman dilinə gətirməyi sev­məzdi. Vətənin dar günündə isə əlindən gələni etməyi hər bir vətəndaşın sadəcə olaraq borcu sayırdı. Bununla yerli-yersiz öyünmək, etdiklərini müxtəlif məqamlarda gözə soxmaq, bun­dan özünüreklam kimi istifadə etmək onun təbiətinə yad idi. Vətənin ağır günlərində gördüyü işləri isə sadalamaqla qur­tarmaz.  Məhz həmin ərəfədə iki dost dörd ədəd “Mayak” ötü­rücü qurğusu alıb “Əlincə” cəmiyyətinin xəttilə Naxçıvana gön­dərmişdilər. Bu gün bəlkə də çoxlarına adi görünə biləcək bu işlərin həyata keçirilməsi o vaxtlar hər addımda təhlükəli, bə­zən hətta həyat bahasına başa gələcək olduqca riskli bir iş idi. Amma Vətən sevgisi, Vətən qeyrəti, Vətən təəssübü hər şeydən üstün olduğundan heç bir çətinlik onları qorxut­ma­mışdı.

Həmişə, hər yerdə qüruruna, qeyrətinə söykənən Hümbət Nağıyev talenin ona bəxş etdiyi ömür payını ləyaqətlə yaşadı, kişi kimi yaşadı. Kimsənin qarşısında əyilmədi, sınmadı. Başqa cür ola da bilməzdi.  Əyilməzlik, əqidəsindən dönməzlik, qə­tiy­yət və cəsarət ona soyundan-kökündən gəlirdi. Axı o, həm də Sovet hakimiyyətinin ilk illərində Borçalıda qaçaqçılıq  hərə­katında qeyrəti və qüruru ilə tanınan, heç kəsdən çəkin­məyən, heç nədən qorxmayan, sərrast atıcı kimi ad  çıxaran əmisi Çərçioğlu Hümbətin adını daşıyırdı. O Hümbətin ki, el şairi İsmayıl Güllər onun haqqında belə yazırdı:

Orcunnu Hasanmış bir ətdən qala,
Çərçioğlu bənzərmiş Rüstəmi Zala.
Ordular dağıdıb düşəndə dara,
Görənlər danışır, eldə söylənir.

Atası Əhməd  də eldə sayılıb-seçilən kişilərdən olub. İyir­minci əsrin ilk onilliklərində Faxralıda savadsızlığın ləğvi üçün açılmış kurslara məhz o, rəhbərlik etmişdir.

Belə bir sağlam kökə, qeyrətə və qürura söykənən Hümbət Na­ğıyev həmişə haqqa güvəndi, yalanı sevmədi, ikiüzlüləri qə­bul etmədi. Böyük arzularla yaşadı, xırdalıqlara enmədi. Həya­tın tör-töküntüsü sayılacaq vecsiz adamcıqlara qarşı amansız olsa da, heç zaman özündən çıxmadı, təmkinini pozmadı, öz mərtəbəsində dura bildi.  Kişi kimi yaşadı, öləndə də kişi kimi öldü –2001-ci ildə haqq dünyasına qovuşdu. Əslində ölmədi, cismi torpağa qarışıb Vətən oldu, ruhu isə yenə də bizimlədir, onu sevənlərlədir. Şəfa verdiyi minlərlə insanın, dostlarının, ta­nış­larının, doğmalarının və qədirbilən soydaşlarımızın qəlbində zaman-zaman yaşayacaq Hümbət Nağıyev.

Doğuldu ər kimi, sevdi ər kimi,
Yaşadı ər kimi, getdi ər kimi.
Vuruldu Vətənə Səməndər kimi,
Xalqımın qürurlu balası Hümbət!

Onilliklər bir-birini əvəz edəcək, nəsillər dəyişəcək. Dün­ya­ya yeni əhmədlər, hümbətlər gələcək – gələcəyinə böyük ümidlər bəslədiyimiz nəvə Hümbət kimi! Dəyişməyən isə bir şey olacaq: hər yeni gələn nəsil özünün ulu babalarının adını ləyaqətlə daşıyacaq, hünər üstə hünər, zəfər üstə zəfər gətirərək bu nəslin şərəfini daha da artıracaqdır.

Mənbə : Səməndər Məmmədov –  “Ağır elsən, Borçalıda adın var…”, Bakı – “Nurlan” – 2009, I kitab.