Təhməzqulu oğlu İman təqiblərdən baş götürüb Türkiyəyə keçmişdi, Məsim oğlu İlyas əsirlikdən qaçıb Türkiyəyə gəlmişdi. Taleyin gərdişi ucbatından hər ikisi Vətəndən iraqda yaşayırdı. Günlərin birində bu qan düşmənləri İstanbulda qarşılaşır. Belə bir təsadüfü heç birisi arzulamazdı. Məsimoğlu İlyas İmanı görəndə duruxur: “Varı varımdan çoxdu, pulu pulumdan. Özü də məndən güclüdü. Mənə istədiyi yamanlığı eləyə bilər.
ƏtraflıSarı Bayramın oğlu Rəhim davadan qayıtmamışdı, o biri oğlu Muxtardan da kağız gəlmirdi. 1956-cı ildə Muxtardan kağız gəlir. Yazırdı ki, Fransadadı, Marsel şəhərində yaşayır. Ağır xəstə olduğu üçun indiyə kimi özü haqqında məlumat verməyib. Bu xoş xəbər kəndə yayılır. Hamı Muxtarın qohum-əqrəbasına, bacılarına gözaydınlığı verır. O vaxtlar toylarda verilən nəməri kəndin nüfuzlu kişilərindən piri ucadan elan
ƏtraflıQuvu oğlu Əlləz kəndin altında qoruqçuymuş. İşinə ciddi yanaşan bir adam kimi qoruğa mal-qara, qoyun-quzu ayağı dəyməyə qoymazmış. Günlərin birində Polad oğlu Məmməd mal-qaranı örüşə aparmağa ərinir, aparıb salır Quvu oğlu Əlləzin qoruduğu əraziyə. Özü də göy otluğa yayxanır. Qoruqda mal-qara görən Əlləz özünü ora yetirir. Gəlib görür ki, mal-qara öz kefındədi, Polad oğlu Məmməd də
ƏtraflıAlğulların Məmmədəli kənddə Ağ gədə adıyla da tanınırdı. Bir gün o, davarını Hövüd Məhəmmədin Xəmmətdidəki qoruğuna sal1r. Bundan xəbər tutan Məhəmməd özünü qoruğa yetirir. Ağ gədədən mülayimliklə xahiş eləyir ki, eloğluyuq, aramızda narazılıq olmasın, davarını qoruqdan çıxart. Ağ gədə Hövüt Məhəmmədi tərs-tərs süzüb sürüyə sarı gedir, qoyunları sürüdən çıxardır… Üç gündən sonra Hövüd Məhəmməd qoruğu
ƏtraflıQonşu kəndlərin, Sarvanın ağaları Təhməzqulu ağanın qonağıydı. Kimsə təklif eləyir ki, gəlin nişana güllə ataq, görək hansı kəndin atıcısı daha mahirdi. Faxralıda qonağın sözünün üstə söz olmayıb – razılaşırlar. Böyük yola nişan qoyurlar. Heç kim nişanı vura bilmir. Təhməzqulu ağa bunu Faxralının adına töhmət bilir. Çox düşünüb -daşınır. Axırda düşməninin qapısına adam göndərməyi qərara alır:
ƏtraflıTəhməzqulu ağanın qardaşı oğlu Bayramalı (Mırıx Bayramalı deyirlərmiş) ölür. Hər kəndin Allah adamı da olur, ara vuranı, qəlbinə şeytan girəni də. Qaraürəkli bir naqqal “yerini isti eləmək” məqsədi ilə Zuraboğiu Mustafanın yanına gəlir. Xoş-beşdən sonra deyir ki, bəs, gözün aydın, düşmənin öldü. – Kim öldü? – Mustafa kişi maraqla soruşur. – Düşmənin, Mırıx Bayramalı öldü.
ƏtraflıTəhməzqulu ağa ilə Zuraf Mustafa düşmənniydi. Araya barışıq salmaq mümkün olmurdu. Hər ikisi adh-sanlı, hörmətli adamıydı, nəinki Faxralıda, yaxın-uzaq ellərdə də xatirləri əziz tutulurdu. Arıxlı Uzunbaşoğlu, oğlunun toy məclisinə Təhməzqulu ağanı da, Zuraf Mustafanı da dəvət eləmişdi. Təhməzqulu ağa toya başının adamları ilə gəlir. Onu hörmət-izzətlə qarşılayır, ayağı altında gəlişinə bir erkək kəsirlər. Zurab Mustafa
ƏtraflıFaxralıda “düşmənçilik” barədə aşağıdakı deyimlər vardır: “Düşmənin mərdinə qurban olum!”. “Kişinin düşməni də olar. Xoş o kışinin halına ki düşməni qeyrətli adam olsun” Bu hadisə Faxralının tarixinin ilk çağlarında olub. Neçə illərdi ki, Qaçaq Muradın ev-eşiyi meşələr, yasdığı daş, yorğanı yapıncısıydı. Yaşı yetmişi aşanda obaya dönür. Günün günorta çağı düz qan düşməninin doqqazına gəlir. Çoxları
Ətraflı
Poladlının Bayram güclü, qüvvətli bir adam olub. El arasında ona ləqəb kimi Dıqqıl Bayram deyərmişlər. Faxralıya səyyar sirk truppası gəlibmiş. Klubun qabağına toplaşanlar “dil anlayan, söz qanan” ayını maraqla süzür, addım-addım qabağa gəlirlər. Təlimçi camaatı xəbərdar edir ki, kənara çəkilsinlər, ayı acıqlansa ziyankarlıq olar. Bu xəbərdarlığı Dıqqıl Bayram da eşidir. Dərindən gülür, bir-iki addım da
ƏtraflıFaxralının Qaraxaç yaylağındakı yurd yerlərindən biri də Qaranlıq dərədədi. Bir gün binəçilərin mal-qarası Yırğançağın qoruğuna dolur. Qoruqçu mal-qaranı qabaqlayıb aparır, xalxala salır. Xəbər Avış öyünün Hüseynəli kişiyə də çatır. Həmin vaxtlarda binədə başıpapaqlı bircə o imiş. Kişi koğasını götürüb yol alır Yırğançağa – mal-qaranı buraxdırmağa. İnsafən, qoruqçu da, qoruqçunun qonu-qonşusu da onu səmimi qarşılayır. Xoş-beşdən
ƏtraflıQıcıların Musanın güzarı Sarvana düşür. Draxtına getməyi qərara alır. Sən demə, həmin vaxtlarda bu ətraflarda dəliqanlılığı ilə tanınan Dəli Əhməd də başının dəstəsi ilə draxtmdaymış. Musa içəri girəndə Dəli Əhmədin gözü ona sataşır və üstünə qışqırır: – Eşiyə çıx, köpəyoğlu! Onsuz da yer daracaqdı, gəlib sən də bir yandan yerimizi dar eləmə! Musa bir anlığa
Ətraflı30-cu illərin bir payız günü Şüləverə odun satmağa gedənlər, draxdının qabağında dayanır, atları açıb dincini alır. Saraclının odun satanları da burda müştəri gözləyirmiş. Faxralıdan gəlmiş iki qardaşın arabasına Qulamhüseyn ağanın quşu qonur. Razılaşıb odunu alır, pulunu verir: – Aparın Quşçuya, mənim qapıma boşaldın. Qardaşlar bu şərtlə razılaşmayıb ağanın pulunu geri qaytarır: – Uzaqdı, Quşçuya getsək
Ətraflıİlin alaçalpoy vaxtlarıydı (buna Boz ay da deyirlər). Mənci Məhərrəm də aran alafını yedızdırəndən sonra binəyə köçməliydi. O mal-qarasını el göməsin deyə gecə köçməyi qərara alır. Arvadı – Pəri (Güllər Pərisi) nə qədər üz vurursa da ərini inadından döndərə bilmir. Nə isə, barxana qavqarlır, arabalar nizamlanır, şər qarışan vaxtlarda mal-qaranı da qabaqlay1b yola düşürlər. “Yalaxlar”
ƏtraflıKosalar Məhəmmədlə Şair Nəbinin arasında sıxı salağatdıq varıydı. O, şairi öz saztutanı Dəllək Dünnü ilə birlikdə oğlunun toyuna dəvət eləyir. Toydan sonra iki gün də qonaq saxlayır. Məhəmməd qonağını Faxralıya yola saldığı gün çay daşıbmış. Məhəmməd bilirdi ki, xətrini qardaş qədər əziz saxladığı şair sudan ehtiyatlanan adamdı. Minək olmadığından onu çaydan çiynində keçirməlidi. Dəllək Dünnü
ƏtraflıYahaların Məcid hökumətdən gizlənirdi – qaçaq idi. Bi gün qardaşı İmaməli ilə binədən arana qayıdırmışlar. Yarıyolda at ayaqlarının səsi gəlir. Məcid güman edir ki, hökumətin silahlılarıdı, onu izləyirlər. O, sıyrılıb arabadan düşür, yolun kənarındakı kiçik çökəklikdə daldalanır. Atlılar arabaya çatan kimi salamsız-kalamsız İmaməlidən çörək istəyirlər. İmaməli xurcundan iki çörək çıxardır, onlara verir. Xurcunu görən atlıların
ƏtraflıYahaların Oruc kişi dünyasını dəyişəndə atı yüyən gəmirir, ayaqlarını yerə döyəcləyir. Mərhum dəfn olunandan sonra atı otlağa ötürürlər və at o gedən olur, tapılmır ki, tapılmır. Kəndin qəbristanlığının yanından keçən bir nəfər Oruc kişinin atını; qəbristanlıqda görür və Yahalara xəbər göndərir. Orucun oğlu qəbristanlığa gəlir və gördüyündən heyrətlənir: at Oruc kişinin məzarı üstündə göz yaşı
ƏtraflıBu hadisələr nə vaxt olub, məlum deyil… Faxralıya yağı soxulmuşdu. Hamı döyüşə getmişdi. Kəndin yaxınlığında döyüş gedirdi. Kəndi müdafiəsiz qoymamaq üçün beş nəfər kənddə qalmışdı… Döyuşə gedənlərin ləngidiyini görən el ağsaqqalının “dalağı sancır”, döyüş gedən yerə adam göndərir ki, bir sağ xəbər gətirsin, o birilərinə də göstəriş verir ki, döyüşə getməyə hazırlaşsınlar. Lazım gələrsə kəndi uzunsaçlılar da
ƏtraflıBaytallının Güləndam qənirsiz gözəl olub. Gözəlliyi öz yerində, həm də güclü, qüvvətli bir qız imiş. Sorağı yaxın-uzaq ellərə də çatıbmış. Elçilər qapılarını yağır eləsə də, Güləndam heç kimi bəyənmirmiş – hərəsinə bir qulp qoyurmuş. Güləndamın dayısı Şahverdi aşağı kəndlərdən birindən gələn elçilərə “hə” deyir. Sən demə, təzə bəy yaşlı-sinni adammış və işin üstünün açılacağından ehtiyat
ƏtraflıHər əhvalat bir tarixdir. Hər tarix isə özlüyündə əhvalatın iştirkçısının xarakterinin bu və ya digər çalarını işıqlandırır… XVIII əsrin I yarısında Nadir şah Gürcüstana hərbi XV yürüşə başladı. Onun ordu hissələri kəndləri talayırdı. Doğrudur, ayrı-ayrı kəndlər bu talanlara qarşı silahlı müqavimət göstərirdi. Lakin belə pərakəndə müdafiə ilə nizami ordunun qarşısında dayanmaq mümkün deyildi. Hər halda,
Ətraflı1988-ci ilin iyul ayının 28-də Bolnisidə ciddi milli qarşıdurma yaranmışdı. Bu, ermənilərin siyasi təxribatının nəticəsi idi. Həmin gecə azərbaycanlılarla gürcülər arasında silahlı toqquşma oldu; rayon mərkəzinin Çürük Qəmərli deyilən hissəsində səhər açılana kimi atışma davam edirdi. Gürcüstan hökuməti Bolnisiyə 1000 nəfər milis işçisi göndərmiş, rayon mərkəzi mühasirəyə alınmış, ətraf kəndlərlə əlaqə kəsilmişdi… Belə bir şəraitdə
ƏtraflıFaxralıda toy adət-ənənələrinin böyük tarixi kökü vardır. Bu tarixi həqiqəti araşdıran Faxralının dəyərli oğlu Hüseynqulu Məmmədli tarixə səyahət edərək öz dövründə gördüyü, eşitdiyi toy adət-ənənələrini böyük ustalıqla “Görüm Faxralının biri olsun beş…” əsərində qələmə alaraq bu günkü nəsillərə ərmağan etmişdir. Həmin adət-ənənələrin bir qismi hal-hazırda yenə də Faxralıda qorunub saxlanılır. REDAKTOR “Oğul toyu, qız toyu
ƏtraflıFaxralıda ən imkansız ailə belə, aşıq məclisi olmadan nə kiçik toy, nə də böyük toy məclisi keçirməzdiiər. Tarixən toya dəvət olunan yaşlı adamlar, hətta bəzi gənclər də günlərlə davam edən aşıq məclislərində, həvəslə iştirak edərdilər. Belə məclislərdə isə dastan danışılardı. Kənddə Qubuş oğlu Oruc, Kələş oğlu İsmayıl, Minalının oğlu Hümbət, Hüseynqulu oğlu Məmməd, Kaxının oğlu
ƏtraflıBeşik kəsmə (beşikkərtmə) nişanlandırmanın bir formasıdı. Tədqiqatçılar bu adətin çox-çox qədim tarixlərlə səsləşdiyini, əksər türksoylu xalqlara xas olduğunu təsdiq ediblər, Bu adət Faxralıda təkəm-seyrək şəkildə indi də yaşamaqdadır. Türk alimi O. Şaiq “Dədəm Qorqudun kitabı” əsərində yazır ki, yaxın qohumlar, bir-birinə ehtiram bəsləyən ailələr hələ körpələri beşikdə ikən onları nişanlandıracaqlarına söz verirlər (bəzən belə əhd-peyman
ƏtraflıToy möhkəm ailənin mirası kimi bizə gəlib çatan ən böyük mərasimlərimizdəndir. Başqa xalqların toy mərasimlərindən fərqli olaraq Borçalı toylarının, xüsusilə Faxralı toylarının özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Həmin xüsusiyyətlər aşağıdakılardır: “ŞAX çıxartmaq”; “Qapı pusmaq”; “Toy karvanının qabağını kəsmək”; “Toyda silahlardan atəş açmaq”; “Qardaşlıq – bacılıq tutmaq”; Toy axşamı “Ciyər qonaqlığı”; Toyun səhərisi günü “Xaş qonqlığı”. Ta qədimdən
ƏtraflıFaxralıda Novruz bayramı çox maraqlı keçir. Əvvəlcə kəndin cavanları çərşənbələrdən başlayaraq imkan olduqca ilboyu topladıqları irili-xırdalı avtomobil və traktor təkərlərini dağlara daşıyırlar. Hər məhəllənin öz tonqalı olur və kimin tonqalı daha uzunmüddətli yanacaq deyə bir prinsipiallıq da vardır, bu kənddə. Hava qaralan kimi Faxralını əhatə eləyən “Gözəl dağı”, “Yovşanlı təpə”, “Orta sivi” kimi dağ, təpə
ƏtraflıFaxralıda gəlinlərin qaynataya, qayına hörmət, onlardan utanıb-çəkinmək adət-ənənəsi ta qədim zamanlardan bu günə kimi davam edir. Bu, gəlinin hüquqlarının məhdudlaşdırılması deyil, onun böyüklərə hörməti, sayğısıdır. Gəlin-qaynata, qayın, qaynana münasibətləri yüksək əxlaqa söykənir. Gəlin onların yanında yüksəkdən danışmaz, yersiz gülməz, bəzənib-düzənməz və s. O, ərə gəldikdə adətə görə başını örtər, həmin şəxsləri gördükdə və ya onlarla
ƏtraflıBu adət, Borçalıda, xüsusilə Faxralıda qədimdən bəri qorunub saxlanılır. “Belə şəllənmə” o deməkdir ki, qadınlar, adətən uşağın anası öz kiçik yaşlı övladının ayaqlarını aralamaqla kürəyə qoyub böyük ölçülü şal və ya digər vasitələrlə onu belinə sarıyır. Bu zaman uşağın ayaqları və bel nahiyəsi müəyyən məsafə gözlənilməklə anaya kip bağlanılır. Yəni, uşağın ananın belindən düşməsi heç
ƏtraflıFaxralı camaatı əməksevər olmaqla bərabər, çox qürulu, qormaz, şən, yeyib-içən insanlardır. Onlar istirahət və bayram vaxtlarını (məsələn, 1 may bayramını -“mayovka” gününü) mənalı keçirmək üçün kəndin yaxın ətrafında yerləşən səfalı meşələrin, buz kimi soyuq bulaqların ətrafında yeyib-içib kef məclisləri qurmağı çox sevirlər. Faxralılar həm də qonaqpərvərdirlər. Onların qonağa xüsusi hörməti vardır. Heç ola bilməz ki,
ƏtraflıYaylağa gedəndə. Elə ki, Novruz bayramında bayramlaşma başa çatır, camaat əl-ayağa düşür, yaylağa, dağa-binəyə hazırlaşır. Qadınlar məhləliklə əriştə kəsir; əriştə köməkliklə aşan işdi xəmir yoğurmaq, kündələmək, yayıb kəsmək, məxsusi hazırlanmış kəndirə sərmək, quruyandan sonra sacda qovurmaq… Qadınlar kirkirədə duz, qovrulmuş taxıldan qovud çəkirlər. Çadır günə verilir, sökülən yerləri səliqəylə tikilir, lazım gəlsə yamaq salınır. Nəmi üçün kisələrdən, köhnə, yararsız
Ətraflıİstər Azərbaycanda, istərsə də Borçalıda yas mərasimlərinin keçirilməsi və idarə edilməsi üçün vahid qayda-qanun yoxdur. Bu mərasim ümumilikdə islam adət-ənənəsinə uyğun keçirilsə də, bütün bölgələrdə yas mərasimlərinin keçirilməsində müəyyən fərqliliklər vardır. Belə ki, bəzi bölgələrdə rəhmətə gedən şəxsi həmin gün dəfn edildiyi halda, Faxralıda dəfn mərasimi 3 günədək gecikdirilə bilir (uzaqda yaşayan yaxın və qohumların
ƏtraflıƏləddin Dəmirçi haqqında Elimizin çox dəyərli oğlu, hədsiz dərəcədə elinə, yurduna, təbiətə vurğun olan və elimizin sevimli şairi Oruc Nikbinə Ələddin Dəmirçi tərəfindən yazılmış şeir:
ƏtraflıHamlet Kazımoğlu haqqında Hamlet Kazımoğlu demişdir: * Səbrim ömrümdən uzundur. * Məni sevgimdən tanıyacaqlar. * Yaşamağın dadını gördüm, yolunu tapmadım. * İçində yer saxla mənə, öləndə Vətəndə ölüm. Yaman qəribsəmişəm Yaman qəribsəmişəm, Heç bilmirəm neyləyim? Buludları yerə töküm Yağışlar tərsinə yağsın Ağaclar kökündən bar versin Dünyanı baş-ayaq eyləyim. Yaman qəribsəmişəm, Heç bilmirəm neyləyim? Bir həsrət
ƏtraflıŞair Nəbinin uşaqlığı ağır keçib. On dörd, on beş yaşlarında Quşçu kəndində varlı bir kişinin nökəriymiş. Uzüyolalığı, xasiyyətinin mülayimliyi ilə yanaşı, hazır- cavablığı, bədahətən şeirlər qoşmasına görə nökərlər də, ev sahibləri də onun xətrini saxlayırmış. Ona görə də fürsət düşəndə onun toy məclislərinə, mağara getməsinə mane olmazmışlar. Borçalının kəndlərində keçmişdə toylar payızın son ayından başlamış üç ay
ƏtraflıFolklor Xalqın əvəzsiz söz xəzinəsi olan şifahi xalq ədəbiyyatı ayrı-ayrı bölgələrin, kəndlərin özümlü folklorundan ibarətdir. Yaşantıları yüz-yüz illərlə söz yaradıcılığına cığırdaş olan Faxralının da özünəməxsus söz yaddaşı – söz yaradıcılığı ümummilli folklordan bəhrələnmiş, eyni zamanda onun çoxşaxəli inkişafına, məzmun baxımından zənginləşməsinə az da olsa təsir göstərmişdir. Bu anlamda yüz-yüz illərin sınağından çıxan, yaşadılan Faxralı folklorunu
ƏtraflıFaxralıda döyüş vaxtı kürəyindən yara alana pis baxıblar; sağ qalan urvatını itirib, ölən urvatsız dəfn edilib. Allahverdi kişinin madar balası döyüşdə ölübmüş. Bir ömürlük dərd yükündən ikiqat olan Tükəzban oğlunun üstünə döşənərək saçını yolur, üzünü cırır. Oğlunun köynəyinin yaxasını cırıb sinəsindəki yaraya baxmaq istəyir. Sinəsində yara tapa bilməyəndə kürəyinə baxır. İki güllə yarası görən ananın
ƏtraflıTəhməzqulu ağa ilə Aşır oğlu Bayramalı (el arasında ona Üçqulaq da deyərdilər) Şulaverə gedirlərmiş. Kərimin qəbrinin yanına çatanda qarşılarından iki adam gəlir. “Cındırlarından cin hürkən“ bu iki nəfər onları görəndə ayaq saxlayır. Salamlaşırlar. Yol adamları onlardan Faxralının yerini soruşur. Təhməzqulu ağa da, Bayramalı kişi də maraqla yoluçuları süzür: – Xeyirdimıi, qardaş? Təhməzqulu ağanı görmək istəyirik.
ƏtraflıBudaqlının Alı. Güclü adam olub. 1937-ci ildə kənddə çevrilmiş ÇTZ markalı traktoru təkbaşına dikəldib… Sadaxlıdan dağ kəndlərindən birinə gəlin aparırlarmış. Sarvanda toyun qabağını kəsən gürcülər mərc olaraq bir cöngə tələb edir. Bu, çox böyük nəmər idi; öz gücünə güvənən gürcü oğlan evi tərəfdən meydana çıxanın hamısını yıxır. O illərdə (1937-1938) Budaqlının Alı “paltaratonka” maşınında sürücü işləyirdi,
ƏtraflıSəməd Süleyman oğlu – Qasımıllı nəslindəndir. Çevik və güclü güləşçi olub. 1943-cü ildə respublika miqyaslı Samqori kanalının tikintisində faxralılar da iştirak edirdi. Onların sırasında Səməd Süleyman oğlu da vardı. Hər kənd öz adamlarının yeyəcək ətliyini də göndərmişdi. Faxralının heyvanlarını Səməd otarırdı. Bir gün gürcülərin təşəbbüsü ilə güləş yarışı təşkil olunur. Tökməbədən bir gürcü meydana çıxanı yıxır.
ƏtraflıQarqoy Novruz hazırcavab kişi olub. Heç zaman sözə gəzinməyib. 60-cı illərdə Gəncə şəhərindən bir tədqiqatçı folklor toplamaq üçün Borçalıya gəlir. Ona Faxralıya da getməyi məsləhət görürlər. Alim Faxralıda Qarqoy Novruzla da görüşür, bildiyi nağılları, əfsanələri, əhvalatları danışmasını xahiş edir. O, qonağın xahişinə əməl eləmək üçün bildiklərini birər-birər söyləyir. Lakin nə danışırsa, alim “bunu bilirəm” –
ƏtraflıMəhəmməd oğlu Abbasəli, Poladdı nəslindəndir. Anası saxlancıl arvad olub, ciblərındə həmişə şirniyyat saxlayarmış. Buna gorə də kənddə “Tükən” adı ilə tanınırmış. Abbasəlini bu səbbədən Tükən oğlu deyə çağırırdılar. İri cüssəli Abbasəli bir az pələpötür adam olub, dilavərliyi, hazırcavablığı ilə tanınınıb. Abbasəlinin güzarı Sarvana düşür. Sarvanın ac ağalarından biri onu tanıyıb zarafat eləmək istəyir. Görüşəndə əlini
ƏtraflıNağıların Məhəmmədin fərdilik vaxtlarında günahsız öldürülmüş qardaşının qanını alanda 15-16 yaşı olub… Saraclıların özləri də etiraf edirdi ki, İsə çox əzazil adam olub. Qaraxaçın ətəyində qoyun otaran Nağıların Nəbinin tüfənginə İsənin gözü düşür, onu müxənnətliklə öldürüb silaha yiyələnir. Altı qardaşdan kiçiyi olan Məhəmməd and içir ki, Nəbinin qanını yerdə qoymayacaq. Saraclının yaylağı ilə Faxralının yaylağını
Ətraflı
