ÖLÜM YALAN SÖZDÜ…
Əli Kəlbəcərlinin (Əli Qurbanovun) gözəl bir şeiri var:
Kim qurban eylməz dosta yağını,
Yedirtməz bağrının dosta yağını?
Qoysun gözüm üstə dost ayağını,
Dolaşım ellərdə ay şişə-şişə.
Haqqında söz açdığım Musa Məmmədov da həqiqətən canında yağı olan dost idi, etibarlı, sədaqətli yoldaş idi. Biz onunla həddindən artıq yaxın olmuşuq. 10 il bir sinifdə oxumuşuq…
Məmmədov Musa Eyvaz oğlu 1954-cü il aprel ayının 1-də Faxralı kəndində anadan olmuş, 1961-ci ildə Faxralı orta məktəbinin I sinfinə getmiş, 1971-ci ildə həmin məktəbin X sinfini bitirmiş və elə həmin ildə Sumqayıt Çörək Zavodunda əmək fəaliyyətinə başlamışdır.
1972-ci ildə Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun “İctimai iaşənin texnologiyası və təşkili” fakültəsinin axşam şöbəsinə daxil olmuş, həmin institutu 1980-ci ildə bitirmişdir. 1974-1976-cı illərdə ordu sıralarında xidmət etmişdir. Ömrünün sonunadək Sumqayıt Çörək Zavodunda fəhlə, aparatçı, sex rəisinin müavini, təchizat şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışmışdır.
Faxralı orta məktəbinin 1971-ci il Xc sinfinin məzunları bir-biriylə gözəl münasibətləri ilə həmişə seçiliblər. Bizim sinifdə bir neçə yoldaş vardır ki, bunlar ayrı-ayrı fənlərə daha çox meyil göstərirdilər. Deyək ki, Səməndər ədəbiyyata, tarixə, Sənəm və Məmmədəli riyaziyyata, Musa kimya fənninə üstünlük verirdi. Gözəl bir sinif rəhbərimiz var idi – İslam Göyüşov. O qədər şirin, mehriban olmuşuq ki, birimizin problemi olanda hamımız qayğılanır, dərhal o yoldaşın başının üstünü alardıq. İstəmirdik ki, o adam çətinliklə üz-üzə qalsın. Çalışardıq ki, problemi birgə həll edək.
Xalq şairi Zəlimxan Yaqub demişkən, alnıma nə yazılıbsa, Allahım bilir. Ramiz Rövşən deyir: Kimini tale səsləyir, kimi bəxtə-bəxt doğulur. Biz də taleyin hökmünə, alnımıza yazılana uyğun olaraq, hərəmiz bir yolu seçdik. Mən Bakı Dövlət Universitetinə, Musa Xalq Təsərrüfatı İnstitutuna qəbul olunduq. Bütün bu illər ərzində bir-birimizi daim axtardıq-aradıq. Bir tikə çörəyimizi yarı böldük. Bir-birimizin sevincinə, kədərinə şərik olduq.
Maraqlı məqamdı ki, mənim böyük qardaşım Musanın böyük qardaşı Almazla qardaşlıq idi. Həm də bir sinifdə oxumuşdular. Musa ilə də mən qardaşdan artıq dost olduq. Familyamız da eyni idi, atalarımızın adı da.
Beləliklə, hərəmiz bir sahəni seçməli olduq. Musa da taleyini Sumqayıtla bağladı. Yaxşı insanların əhatəsində, yaxşı vəzifələrdə işlədi. Sayılıb-seçilən, hallalığa tapınan iş adamı oldu. Vəzifələrinin ləyaqətli icraçısı olmaqla bərabər, özünün alicənablığını, səxavətini, insanpərvərliyini də hər yerdə, hər zaman göstərdi. Elin xeyir-şərində həmişə tapılar, öz yardım əlini uzadardı. Dost-yoldaş arasında, cəmiyyət içində görünən adamdı, həmişə özünün mədəniyyətilə, mərifətiylə seçilərdi.
Qazi Bürhanəddinin bir sözü var:
Gələn birdi, gedən birdi, qalan bir,
Gedən gəlməz, gələn qalmaz – əcəb sirr!
Bir əvvəl var, bir axır var, deyirlər,
Yalan sözdü, nə əvvəl var, nə axır.
Musa üçün əvvəl də insanlıq idi, axır da. Hər şeyin fövqündə insanlığı görürdü həqiqi mənada.
Bir də, bizim taleyimizdə bir növ yaxınlıq var idi. Borçalının Faxralı kəndində bizim Alməmmədlinin ata-baba yurdu “Qızıl Qaya” deyilən yer dağın sağ tərəfində qərar tuturdu. Dağın sol-arxa tərəfinə isə Tənəhli deyilir, Musagilin binəsiydi. Xatırlayıram, babası arı saxlayırdı. Musa o doğma yerləri vaxtaşırı ziyarət edərdi. Vaxtsız ölümündən azca qabaq da elə bil ürəyinə dammışdı. Anasını Sumqayıtdan götürüb aparıb. Böyük qardaşı Almaza təklif edib ki, Tənəhli meşəsinin əsrarəngiz bir guşəsində oturub çörək yesinlər. Musa elə ordaca qərar qəbul edir ki, uşaq vaxtı qarışbaqarış gəzdiyi bu dağları bir daha dolaşsın. Deyir ki, cığır-cığır, cəhlim-cəhlim, iz-iz tanıdığım bu yerləri istəyirəm bir də gəzəm. Elə də edir. Qayıdıb gələndə isə özünü yaxşı hiss eləmədiyini deyir. Onun vəziyyətinin doğrudan da ağır olduğunu görüb təcili tibbi yardım çağırırlar. Lakin onu həyatda saxlamaq cəhdləri uğursuz olur. Musa elə ordaca haqqa qovuşur. Təbiətin möcüzəsiydi sanki. Təbiətin bir parçası olan İnsan oğlu uşaqlığında boylandığı yalçın, sıldırımlı qayalardan bir daha halallıq alıb bu dünyaya vida edir.
Eyvaz Borçalının sözüdür:
Ölüm yalan sözdü, oğullar ölmür,
Torpağa qarışıb Vətən olurlar.
Musa özünün insanlığıyla, mərifətiylə, mənsub olduğu nəsilə, öz yaxınlarına, doğmalarına münasibətiylə, el-obaya qarşı həssaslığıyla həmişə yaxşı insanların qəlbindədi. Həmişə xeyirxahlıqla xatırlanacaqdır. Faxralı orta məktəbinin 1971-ci il məzunlarının qəlbini Musanın vaxtsız vəfatı çox göynətdi, çox ağrıtdı. Bizim sinfin hazırda yaşayan “uşaqları” Musanın ölüm xəbərindən sonra xeyli müddət özlərinə gələ bilmədilər. Musa, mən və əmioğlu Tofiq Bədəlov – biz üçümüz daha yaxın olmuşuq. O və Qurban Zamanov həmin o müdhiş hadisə baş verəndən sonrakı ilk üç günü bir yerdə olduq. Heç cür bu gerçəkliklə barışmaq istəmirdik, amma buna məcbur idik.
Dostlarının, qohumlarının rəhmətlik Musa Məmmədov haqqında söylədiklərini qeydə almaq, ürək sözlərinə işıq tutmaq vəzifəsini də mən öz üzərimə götürməli oldum. Daha doğrusu, onlar bu işi mənə etibar etdilər.
Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin katibi, “Ozan dünyası” jurnalının baş redaktoru, Əməkdar Mədəniyət İşçisi Musa Nəbioğlu deyir ki, Musa Məmmədov sözə, saza dəyər verən adam olub: “Musa Məmmədov gözəl insan idi. Əsl insanın xarakterik cizgilərindən biri də onun sözə dəyər verməsi, poeziyaya vurğunluğu, yüksək estetik zövqə malik olmasıdır. Musa Eyvaz oğlu təbiətlə təması çox sevirdi ki, bu da onun incə ruhundan doğan təzahür idi. Düzlük onun həmişə yol yoldaşı olub. Bəzən xırda bir yalan insanı etibardan salır. Musanın dünyasında isə yalana yer yox idi. Onu ətrafındakılara sevdirən də məhz bu cəhəti idi.
Müəyyən anlayışların, davranışların məcmusundan ibarət dəyərlər sistemi vardır ki, cəmiyyətdə əksəriyyət tərəfindən qəbul edilir və tətbiq olunur. Bu qaydaların haradan meydana gəldiyi, nə dərəcədə doğru olduğu isə müzakirə edilmir və yanlışları mühakimə olunmur. Çünki oturuşmuş bu sistemi sorğulamaq və ona zidd olmaq geniş bir kütlənin hədəfi olmaq təhlükəsi deməkdir. Musa Məmmədov bütün bunları gözəl bilsə də, özünün müəyyən etdiyi sistem vardı. O, yamanlığa yaxşılıqla cavab verə bilən böyük qəlbə malik bir insan idi”.
Neft Şirkətində məsul vəzifə daşıyan Tahir Qasımov rəhmətlik Musa müəllimlə Sumqayıta birlikdə gəliblər. Ömürlərinin mənalı hissəsini o vaxtlar “gənclər şəhəri”, “sənaye şəhəri” deyilən Sumqayıtla bağlayıblar. Onun dediklərindən: “Musanın qəfləti ölüm xəbəri hamımızı sarsıtdı. Tale elə gətirmişdi ki, onunla həyat yolumuz paralel alınmışdı. Tez-tez təmasda olduğumuzdan, ayrılığı təsəvvürümüzə belə gətirmirdik. Ömrü boyu bir kollektivdə işləməsi bir tərəfdən onun qazandığı xətir-hörmətin, digər tərəfdən qüsursuz işləməsinin göstəricisiydisə, üçüncü yandan, dəyişməz xarakterindən irəli gəlirdi. Nə özünə verilən vəzifələr görə öyünər, nə də rastlaşdığı müvəqqəti çətinliyə görə ümidsizliyə qapılardı. Çörək Zavodundan ayrılmaması onun daim xeyir-bərəkət, ruzili yaşamasını təmin etmişdi. Çox artıqda isə gözü yox idi”.
Sinif yoldaşı Tofiq Bədəlov isə Musa Məmmədovun xeyirxahlığının altını cızır: “Xeyirxah olmaq üçün insan ilk növbədə mənən zəngin, böyük ürək sahibi olmalıdır ki, bunlar da rəhmətlik Musa Məmmədovda var idi. Elədiyi yaxşılığı ogey-doğmalıq qoymadan, təmənna-minnət gözləmədən, Allah rızasına eləyəndi. Bu, hər bəndəyə qismət olmayan ilahi bir qabiliyyətdir. İmkanlı kəslər var ki, Tanrı onu xeyirxah olmaq səadətindən məhrum edib. Çörəyi yeyilmir, suyu boğazdan keçmir, əməlinin urvatı, parasının bərəkəti bilinmir. Xeyirxahlıq pul kisəsinin qalınlığı ilə deyil, ürəyin genişliyi ilə ölçülən bir jestdir, kəmiyyət göstəricisidir. “Əl tutmaq Əlidən qalıb”, “Allah min əvəzini versin!” – kimi kəlmələr xalqımızın milli-əxlaqi keyfiyyətlərindən süzülüb gələn şükranlıq, alqış nidalarıdır. İslam peyğəmbərindən insanların ən sevimlisi kimdir? – deyə soruşduqda belə cavab vermişdi: “İnsanlara fayda verən xalqın ən sevimlisidir”. Bu mənada, xeyirxah əməlləri ilə zəngin olan Musa müəllim də əbədiyaşarlıq və ehtiram qazanmışdır”.
Sumqayıt sakini, ağsaqqal Abdulla Bədəlov isə rəhmətliyin fəzil xüsusiyyətləri sırasında ilk növbədə alicənablığını qeyd edir: “Ta qədimdən peyğəmbərlər, mütəfəkkirlər, filosoflar, imamlar, övliyalar deyiblər ki, alicənab, davranışca gözəl adam dünyanın ən gözəl adamıdır. Əgər bir adam zahirən gözəl deyilsə belə, incə və zərif davranışı onu hamının gözündə gözəlləşdirər. Bəziləri gözəl davranışa zahiri əlamət kimi baxır, davranış gözəlliyini mənəvi aləmin ayrılmaz, ülvi bir hissəsi kimi özlərində yaşada bilmirlər. Bax, kobud rəftar, qaba davranış kimi alicənablıqdan uzaq xüsusiyyətlər də bu səbəbdən yaranır.
Alicənab insan yalnız özünü sevməklə kifayətlənməz. O, bütün insanlarla həssas rəftar edər, hamını insan olaraq sevər. Musa Məmmədov davranışı ilə, əməlləri ilə alicənablıq nümunəsi idi. Özündən kiçiyə qayğı göstərmək, özündən böyüyə ehtiram etmək, qıza, qadına qarşı son dərəcə diqqətli olmaq, valideyn məhəbbətini uca tutmaq, qarşı tərəfin fikrinə hörmət etmək alicənablığın əbədi təzahürləridir. Bu xüsusiyyət Musanı uşaqlığında da, gəncliyində də, yarıyaşında da müşayiət elədi. Heyif ki, qocalığa qədər yaşamadı Musa! Allah rəhmət eləsin”.
Musa Məmmədovun qudası, kəlbəcərli Məmmədhəsənov Vəli İbrahim oğlu rəhmətliyin gözəl qohum olduğunu təqdir edir: “Qurani-Kərimdə dəfələrlə qohumlar barədə tapşırıqlar verilib. Qohumluq münasibətlərinin kəsilməsi qətiyyətlə rədd edilir. Valideyn-övlad, bacı-qardaş ən yaxın qohum sayılırlar. Həyat yoldaşının yaxınları da qohumlar çərçivəsinə aiddir. Onların arasındakı ictimai əlaqələr təbii və başqa əlaqələrdən daha möhkəm və köklüdür. Qohumlar mümkün qədər bir-birinə yardım etməyə və qayğı göstərməyə borcludur. Ehtiyac zamanı bir-biririnin əlindən tutmalıdırlar. Musa müəllim qohumluqda bütün bu tələbləri artıqlaması ilə yerinə yetirən kamil insan idi. Bu mənada ondan nümunə götürülməli şeylər çox idi, ələlxüsus da cavanlar üçün. Allah rəhmət eləsin, qəbri nurla dolsun”.
Qohumu, həm də qonşusu İsa Namazlı deyir ki, Musa müəllim qohumluq, qonşuluq haqqını yerli-yerində bilən çox həssas adam idi: “Qurani-Kərim”də qohum olan və ya olmayan, yaxın və ya uzaq qonşulara yaxşılıq etmək əmr olunmuş, qonşuluq haqqları diqqətə çatdırılmışdır. Qonşulara yaxşılıq etmək kamil möminliyin bir şərti kimi göstərilmişdir. Allah Rəsulu xəbərdarlıq edir: “Qonşusu ac ola-ola tox yatan həqiqi mömin deyildir” (Əl Həkim, Əl-Müstədrək), “Qonşun səndən zərər gəlməyəcəyinə arxayın deyilsə, Cənnətə girə bilməzsən” (Buxarı, “Ədəb”, 29; Müslim. “İman”, 73). Bəli, Allaha inanan insan əlində olan bütün gözəllikləri qonşuları ilə bölüşməyi bacarır. Musa müəllim qohumları və qonşuları arasında etibar və etimad mühiti yaradan yüksək əxlaq sahibi idi. Təəssüf ki, bu gün qonşuluq münasibətləri ciddi zədələnmiş, dəyərlərimizə xələl gəlmişdir.
Bu gün qutu kimi mənzillərdə, binalarda yalnız özünü düşünən, öz dünyasını yaşayan toplumlar var. Allah Rəsulu möminlərin münasibətini kərpicləri bir-birinə pərçimlənmiş möhkəm bir binaya bənzədir ki, belə bir toplumun təşəkkülündə də ana-ata haqqına riayət, möhkəm qohumluq bağları, yoxsullara arxa durmaq və qonşuluq hüququna əməl etmək kimi əməllər mühüm rol oynayır. Musa müəllim cəmiyyətdə belə münasibətlərin tərəfdarı idi ki, fərdlər bir-birinə təmannasız dəstək olsunlar, biri yıxılanda digəri əlindən tutsun, bir-birinə yaxşılıq etməkdə yarışsınlar. Ziddiyətsiz, ideal bir cəmiyyət qurulsun. Yəqin, həmin ideal cəmiyyət yalnız haqq dünyasında mövcuddur. Musa da o dünyaya qovuşdu”.
Sədar Məmmədov da Musa müəllimlə bağlı kövrək xatirələrini bölüşür. “Həm şəxsi, həm ailəvi münasibətlərimiz olub. Mən onun qardaşıyla, o da mənim qardaşımla dostluq münasibətində olmuşuq. Haqqım var ki, deyəm, Musanı çox gözəl tanıyırdım.
Hər bir insanın daxili və xaric cazibəsi, təmizlik və gözəlliyi onun təkcə şəxsi işi deyil, başqa insanlar və ümumiyyətlə cəmiyyət qarşısında borcun yerinə yetirilməsidir. Musa müəllim ailə qarşısında, qohum-əqrəba qarşısında, dost-tanış qarşısında məsulliyyətini dərindən dərk edən, zahiri və mənəvi gözəlliyə çatmış kamil bir insan idi. Ömür vəfa etsəydi, zaman onun portretinə daha da fəzil cizgilər əlavə edəcəkdi”.
Ömər Xəyyam rübaisində deyib:
Yaşasan da beş yüz il, min il,
Bu köhnə dünyadan gedəcəksən, bil.
İstər dilənçi ol, istərsə şah ol,
Məzarda qiymət birdi, iki cür deyil.
Əzizim, Musa! Sən özünün haqq dünyandasan. Allah sənə qəni-qəni rəhmət eləsin. Sənin dostların, yoldaşlarının hamısı səni hər zaman, hər saat xatırlayır və xatırlayacaqlar. Bundan sonra da nə qədər Allah verən ömrümüz var, yaşadıqca sən bizim qəlbimizin ən isti guşəsində qalacaqsan. Cənnətməkan ruhuna rəhmət diləyi ilə bu məqaləni sənin həmişəyaşar xatirəsinə həsr etdiyim “Eldə haqqa qovuşdu” adlı şeirimlə yekunlaşdırıram:
Lap əzəldən qardaşımız
Yaxşıları yaxşı gördü.
Dostlarıydı sərvət, varı,
Sərvət, vardan bina hördü.Keçdi neçə çətin yolu,
Kürəyini yelə verdi.
Məhəbbəti Vətən oldu,
Ürəyini ələ verdi.Ocaq kimi, işıq kimi,
O, baxırdı bu həyata.
Dünyanı fani bilirdi,
Əl tutardı dosta, yada.Yaxşı qohum, ata idi,
Hamıya sağlıq dilərdi.
Kəlmələri bal dadırdı,
Ətrafını çox sevərdi.Fələk qıydı vaxtsız ona,
O, bir kəsə oxşamadı.
Yurdum dedi, yuvam dedi,
Ömrü hədər yaşamadı.Elnən yatdı, elnən durdu,
Vurulmuşdu obasına.
Ürəklərdə yuva qurdu,
Bir dünyaydı anasına.Yaradan verən ömürdə,
Çox xatalardan sovuşdu.
Elim-obam deyə-deyə,
Yurdunda haqqa qovuşdu.
Mənbə : Səməndər Məmmədov – “Faxralılar”, Bakı – “Elm və təhsil” – 2017, I kitab
