Dünyamalı Kərəm

“EL SEVƏNİ ALƏM SEVƏR” KİTABI BARƏDƏ BİR NEÇƏ SÖZ…

Qarşımda bir kitab var: “El sevəni aləm sevər”. Bu, hə­qi­qətən də belədir, yəni aksiomadır, dəlilə, sübuta ehtiyacı yoxdur. Ktabın müəllifi Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü “Qızıl qələm”, “Abdulla Şaiq” və “Araz” ali ədəbi mükafatları laureatı, “Qa­baqcıl təhsil işçisi”, həmyerlimiz Səməndər Eyvaz oğlu Məm­mədo­vdur. Səməndər müəllimin öz atası Eyvazın və qardaşı Fikrətin ruhuna bağışladığı bu kitabı onun “Faxralı”, “Payız çiçəyi”, “Ümid qapısı”, “Coşqun çay kimi”, “Faxralı tək ağır elim var mənim”, “Bir gəncin taleyi alt-üst olursa”, “Nur çiləyənlər”, “Ləkəsiz bir vicdan, böyük bir ürək” , “Pedoqoji düşüncələr”, üçcildlik “Ağır elsən, Borçalıda adın var”, “İşıq ömrü yaşadın…” kitab­larından sonra öz oxucularına təqdim etdiyi növbəti  kita­bı­dır.

272 səhifədən ibarət olan bu kitab 2013-cü ilin fevral ayın­da “Elm və təhsil” nəşriyyatında işıq üzü gör­müşdür. Kitabın redaktoru Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin katibi həmyerlimiz Musa Nəbi oğlu Çobanovdur.

Kitabdakı “Kremlə sancılmış türk bayrağı” (Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev haqqında), “Müəllimlər müəllimi” (mənim də sevimli müəllim olmuş Mir Cəlal Paşayev haqqın­da), “Böyük söz fatehi” (Xalq şairi Zəlimxan Yaqub haqqında), “Ölməz şairə böyük ehtiram” (Xalq şairi Məmməd Araz haq­qında), “Ocaqdı Şamilim, pirdi Şamilim” (Şamil Qurba­nov haq­qında) oçerkləri xüsusilə fərqlənir. Ümumiyyətlə, kitabda ta­nınmış elm və sənət adamları, təhsil işçiləri barədə oçerklər və ayrı-ayrı kitablara yazılmış rəylər toplanmışdır.

Burada bir haşiyə çıxmaq lap yerinə düşər. Mənə elə gəlir ki, ilk tədqiqatçı fəaliyyətinə Borçalıda iki çağırış Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, həmyerlimiz Şamil Dünya­malı oğlu Qurbanov başlamışdır. Onun 1974-cü ildə “Gənclik” nəşriyyatı tərəfindən buraxılmış “Açılmamış səhifələr” kitabında demək olar ki, unudulmuş Rəhimbəy Məlikov, Hüseyn Minasazov, Məmməd Qarayev, Həmzət bəy Qabulov, Sona xanım Axundova barədə geniş və hərtərəfli məlumat verilmişdir. Ş.Qurbanov özünün 30 kita­bın­da, 300-dən çox elmi məqaləsində neçə-neçə adı tarixlərdən silinmiş ictimai xadimlərin, elm adamlarınına ikinci həyat ver­mişdir. Həmin bu yolu indi onun qədirbilən həmyer­lisi, qüd­rət­li qələm sahibi olan Səməndər Eyvaz oğlu Məmmə­dov uğurla və şərəflə davam etdirir.

Akademik Ziya Bünyadov vaxtı ilə demişdir ki, hər bir alim, jurnalist bütünlüklə “qələm çalanlar” öz kəndlərinin, qə­sə­­bələrinin, şəhərlərinin tarixini yazmağa təşəbbüs göstər­sin­lər. Doğrudur, bu, çətindir, lakin faydalıdır. Çünki bu həqiqətdir ki, “tarixçilər ümumi tarix yazırlar və hər bir yaşayış məntəqəsinin tarixini həmin yerin sakinləri qədər dəqiq bilməz­lər və bu mə­sə­lədə onları günahlandırmaq olmaz”. Səməndər mü­əl­limin yu­xarıda adlarını çəkdiyimiz kitablarında “ağır el” olan Fax­ra­lının tarixi neçə-neçə ictimai və elm xadimləri, müəllim­ləri, əmək adam­ları, həkim və tibb işçiləri haqqında dolğun və yük­sək məz­munlu oçerklər və elmi məqalələr verilmişdir. Deməli, mərhum akademikin dediyi kimi, “çətin işin” öhdəsindən Sə­mən­dər müəl­lim şərəflə gələ bilmişdir.

Səməndər Eyvaz oğlu lirik şairdir. O, özünün lirizmindən istifadə edib öz qəhrəmanlarının həyat tərzini ona uyğunlaş­dı­ra­raq onları sadə və şirin dillə hekayə yolu ilə oxuculara təq­dim etmişdir.

Səməndər Eyvaz oğlu prinsipial və realist tətqiqatçıdır, hə­qi­qətsevər yazıçıdır. M.Ə.Sabirin “ayinə”sində “əyri” özünü “əyri”, “düz” özünü “düz” görən kimi, Səməndərin prizmasın­da da hər oçerkin qəhrəmanı özünü olduğu kimi görür. Onun prinsipiallığı ilə həqiqətsevərliyi vəhdət təşkil edir. Yəni o, Sabir kimi əyrini əyri, düzü düz yazır. Şəxsi qərəzlik, intiqam almaq hissi onun yaradıcılığına xas olan xüsusiyyətlərdən deyil.

Onun “El sevəni aləm sevər” kitabının 221-235-ci səhi­fə­lərində dərc olunan “Gözdən sözə və könüllərə” oçerkinə  və “Bambılı sədr, yoxsa bam­bılı yazı…” məqaləsinə nəzər salsaq həmin fikrin bariz nümunəsini görərik. Müəllif Ömər Qoçu­lu­nun “Gözdən sözə” kitabına yazdığı “Gözdən sözə və kö­nüllərə” adlı oçerkində bu kitabın Azərbaycan oxucu­la­rına bir ərməğan kimi təqdim olunmasını tövsiyə edir və yazır: “Ömər Qoçulunun dərin təfəkkürü, zəngin bədii təxəyyülü, ge­niş dün­ya­görüşü onun qələminin də gücünü artırır, onu müq­tədir qə­ləm sahibləri ilə bir cərgəyə qoyur… O, sanki yazmır, rəsm əsəri çəkir…”

“Bambılı sədr, yoxsa bambılı yazı…” adlı məqaləsində isə yazır ki, Ömər Qoçulu “Nənəmin nağılı” kitabında vaxtı ilə Qoçulu kəndində kol­xoz sədri işləmiş mənim əmimi bambılı sədr adlandırmış və onu nalayiq sözlərlə təhqir etmişdir. Gö­rür­sünüzmü? Səməndər müəllimin ürəyi Faxralının “Gözəl dağı” və “Səngər” dağları kimi uca və böyükdür, “Qo­şabulaq” və “Təh­məz” bulaqlarının saf və təmiz suları kimi pakdır, can dər­manıdır. Qoy onun belə böyük və saf ürəyi əbədi yaşasın, var olsun!

Atalar deyib: “Yaxşılığa yaxşılıq hər adamın işidir, yaman­lığa yaxşılıq nər adamın işidir”. Bu nər adamların bariz nüma­yən­dərindən biri də Səməndər Eyvaz oğludur.

Bu yazımı oxuyanlar dodaq büzüb məni qınamasınlar. Ona görə ki, mən əsas məsələdən bir az kənara çıxdım.

Müasir dövrümüzdə Əhrimən nəslinin övladları yağışdan sonra baş qaldıran göbələklər kimi baş qaldırıblar.

Yaxşılığa yaxşılıq yox, yamanlıq  edənlər çoxalıb. Burada özümdən misal çəkmək istəyirəm. “Gürcüstan” qəzetində fəaliy­yət göstərdiyim 25 ilə yaxın bir müddət ərzində neçə-neçə şeir həvəskarlarına dəyərli məslə­hətlər verib onları poezi­yanın ritmik, ahəngdar yoluna yönəltmişəm. İndi onların bəziləri məni görəndə arxa çevirir, bəziləri də atalar demiş, “xala-xətrin qalmasın” məsələsinə bənzər salam verirlər. Qədirbilənlərdən biri bir dəfə belə bir söz işlətmişdi:

“Cəlil Məmmədquluzadə deyib ki, bizim hamımız Qoqolun “şinel”in­dən çıxmışıq. İndi biz də Dünyamalı Kərəmin qələ­min­dən çıxmışıq”. Sə­mən­dər müəllim yaxşılığı unutmayan əsl ziyalılardandır. Mən “Gür­cüstan” qəzetində işlədiyim vaxt qə­zetin 1982-ci il 28 yanvar sayında Səməndər müəllimin Sibirdə əsgəri vəzifəsini yerinə yetirərkən dünyasını dəyişən gənc qar­da­şı Fikrətin haqqında  “Ölüm sevinməsin qoy” rub­ri­kası al­tında “O, yaşasaydı…” adlı kiçicik bir yazı və mərhumun 2 şe­irini vermişdim. Bu kiçik yaxşılığa görə o, hər kitabında, hər ya­zı­sında məni təkrar-təkrar yada salmışdır. Bax, böyük alicə­nablıq buna deyərlər!!!

Səməndər Eyvaz oğlu “El sevəni aləm sevər” adlı yeni nəşr olunan kitabında da məni unutmayıb. Kitabın elə əvvəllərində “Min budağın kökü olmaq xoşbəxtliyi” (39-47 səh.) adlı oçer­kində mənim həyat və fəaliyyətimi düzgün və hərtərəfli işıq­landırıb. O, bununla da kifayətlən­məyərək mənim haq­qımda “Dünyamalı Kərəm – öz yurdunun tarixini yaratmış ziyalı” (217-220 səh.) sərlövhəli məqalə ilə də çıxış etmişdir.

Səməndər Eyvaz oğlu ömrünün ahıl dövrünü yaşayır. 59 yaşı var. Deməli, ağıl və zəkasının ən məhsuldar, qələminin isə ən kəsərli dövrünü yaşayır. Ona XX əsr Azərbaycan poezi­ya­sı­nın dan ulduzu olan Səməd Vurğunun dediyi kimi, “dünyada ən əziz nemət” olan cansağlığı arzulayıram. Qoy Ulu Tanrımız onun gələcək yaradıcılıq yollarına yaşıl işıq, odlu-ilhamlı saf ürə­yinə təpər nemətini əsirgəməsin! Amin!

ƏVƏZOLUNMAZ HƏDİYYƏ

Əzizim və ədəbi-ictimai yaradıcılığınıza dərin hörmət bəslədiyim Səməndər Eyvaz oğlu Məmmədov!

Mənə göndərdiyiniz bütün kitabları sevərək oxuyur və müqəd­dəs bir hədiyyə kimi hifz edib saxlayıram. “Faxralılar” kitabınız isə mənim üçün əvəzolunmaz bir hədiyyə oldu. Siz məni bu kitabla gö­yün yeddinci qatına qaldırdınız. Çünki ziyalı üçün, savadlı adam üçün kitabdan qiymətli hədiyyə ola bilməz. Və elə bil ki, göyün yed­din­ci qatından bir səs eşitdim: Səməndər Eyvazoğlu dövrümüzün ən fədakar, savadlı və zəngin təcrübəyə malik olan tədqiqatçıların­dan­dır.

Şir ürəkli, şiri-nərdi Səməndər,
El üçün odda yannan səməndərdir Səməndər!

Səməndər müəllim! Allah-Təala insanları yaradanda  xainləri, nan­korları, mərdimazarları  da ona görə yaradıb ki, yaxşıların qədri bilin­sin. Yoxsa, yaxşı ilə pisi seçmək olmazdı. Bilirəm, sənin istedadına dodaq büzən də olacaq. Ancaq sən ruhdan düşmə. Qələmini itilə, yaz,yarat!

Tarixdə tarixi yaradan qalar,
Nadan təkəbbürlər sıradan qalar.

Atalar deyib: “Balığı at dəryaya, balıq bilməsə də, xaliq biləcək”. Yenə atalar demişkən: “İt hürər, karvan keçər” və yaxud “Zər qədrini zərgər bilər”.

Səməndər müəllim, yaltaqlıq olmasın, mən hər yerdə səndən söz düşəndə demişəm və ömrüm boyu deyəcəm: faxralılar heç vaxt sənin əziyyətini yaddan çıxarmamalıdırlar. Çünki sən bir övlad kimi öz bor­cunu bu torpağa, bu  yurda qaytarmağı bacarmısan!

Həmkarım, yaşca kiçik qardaşım Səməndər müəllim! Məni də bir qiyabi  Faxralı sakini (nənəmə görə) hesab edib, “Faxralılar” rədifli şeirimi gələcək kitabınızın ikinci cildində versəniz, bir əyani Faxralı sakini  olaram (bu, əlbəttə, bir zaraftadı).

Bir daha səni yazıçı-publisist kimi yeni dərc olunmuş “Faxralılar” kitabına görə təbrik edirəm, sənə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları diləyirəm. Çünki sənin kimi ziyalılar bu eli, bu obanı və bu milləti işığa doğru aparır. Millət də ziyalıların arxasınca gedəndə o nura, o işığa qovuşur və daha rahat, gözəl ömür yaşayır.

Dünyamalı Kərəm, Gürcüstan Respublikasının Əməkdar jurnalisti, 

“Şöhrət” ordenli,  Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü.