“VAR OLAN DÜNYADA SİZ DƏ VARSINIZ”
Borçalıda ağır el kimi tanınan Faxralıdan söhbət düşəndə Dünyamalı müəllimi xatırlamamaq sadəcə olaraq günah olardı. O Dünyamalı müəllimi deyirəm ki, hər zaman adı çəkiləndə Borçalının ömrünü şam kimi əridən gözəl müəllimləri xatırlanır.
Faxralı deyiləndə ləngərli yerişi, şahanə duruşu, ədəb-ərkanı ilə seçilən, eldə-obada bir sözü iki olmayan, bircə kəlməsi düşmənlər barışdıran, elin xeyir-şərinin yaraşığı olan ağır-batman kişilər yada düşür. Dünyamalı müəllim bir də ona görə çox, özü də hər dəfə minnətdarlıqla xatırlanır ki, Faxralıda böyük bir ziyalı ordusunun, bu gün şöhrətləri dünyanı dolaşan alimlərin yetişməsində bu böyük insanın, dəyərli ziyalının – müəllimlər müəlliminin böyük xidmətləri var. Müəllimlər müəllimi ifadəsini təsadüfən işlətmədim. Çünki mənim aləmimdə müəllim təkcə məktəbdə hansısa elmi öyrədən deyil, həm də bütövlükdə həyatı, hələ dünyanın sərt üzünü görməyən yeniyetməyə həyatın enişli-yoxuşlu yollarında inamla addımlamağı öyrədən bir ağsaqqaldır, yolgöstərəndir. Onun üçün müəllimlik təkcə məktəb divarları arasında, sinif otaqlarında məhdudlaşmayıb. Və məndən, onu ikicə kəlmə ilə necə xarakterizə etməyi soruşsaydılar, cavabım elə beləcə də olardı: Müəllim-İnsan.
…Dünyamalı Həsən oğlu İmanov 1912-ci ildə Borçalının Faxralı kəndində anadan olub. Kənddəki orta məktəbdə oxuyub, təhsilini davam etdirmək arzusu onu 1931-ci ildə Borçalı Pedaqoji Texnikumuna gətirib. 1933-cü ildə burada təhsilini başa vuraraq Faxralıya qayıdıb, kənddəki orta məktəbdə pedaqoji fəaliyyətə başlayıb, o vaxtkı qaydalara uyğun olaraq beş il pedaqoji sınaq dərsi deyib. Bu beş il onun üçün uğurlu keçib, bir müəllim kimi çalışdığı pedaqoji kollektivdə və el arasında böyük hörmət və nüfuz qazanıb və 1938-ci ildə Faxralı orta məktəbinə müəllim təyin olunub.
Yeni təyinat həm də yeni məsuliyyət demək idi. Bu, o vaxtlar idi ki, Faxralı orta məktəbi Gürcüstanda nümunəvi təhsil ocağı kimi tanınır, hətta qonşu kəndlərdən də orta təhsil almaq üçün bu məktəbə üz tuturdular. Məktəbdə güclü pedaqoji kollektiv var idi. Əslində Dünyamalı müəllim üçün burada heç bir çətinlik yox idi. Kollektiv onun qabiliyyətinə, o da kollektivə yaxşı bələd idi. Üstəlik beşillik təcrübəsi də ona göstərilən etimadı doğrultmaq üçün bəs edirdi. Dünyamalı müəllim böyük həvəs və enerji ilə işə girişmişdi. Amma atalar yaxşı deyib, sən saydığını say… 1939-cu ildə ikinci dünya müharibəsinin başlanması çoxları kimi onun da arzularını yarımçıq qoydu, sevimli kollektivindən, doğma balası qədər sevdiyi şagirdlərindən ayırdı. O, cəbhəyə yola düşdü. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd edək ki, 1941-ci ildə sovet-alman müharibəsi başlayanda isə onun qardaşları Nəbi və Həsən də döyüşən ordu sıralarına yollandılar və bir daha geri qayıtmadılar.
Müharibənin od-alovunu görmüş Dünyamalı Həsən oğlu əsasən Bessarabiya uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edib, göstərdiyi şücaətə görə “İgidliyə görə” medalı ilə təltif olunub. Müharibə qurtardıqdan sonra doğma yurd-yuvasına qayıdaraq yenidən pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmək qərarına gəlib. 1945-ci il oktyabrın 20-də Faxralı orta məktəbinə ibtidai sinif müəllimi təyin olunub.
İbtidai siniflərdə dərs demək bu gün bəlkə də kimlərəsə asan gələ bilər. Amma özümün uzunillik təcrübəmə söykənərək deyə bilərəm ki, bu, zahirən göründüyü kimi, elə də asan iş deyil. Ailədən yenicə ayrılıb yeni mühitə düşən uşaqla işləmək müəllimdən sözün əsl mənasında böyük ustalıq tələb edir. İkinci dünya müharibəsinin yenicə qurtardığı o dövrdə isə bu, ikiqat çətin bir iş idi. kənddə elə ailə tapmaq çətin idi ki, müharibənin ağrı-acısını yaşamamış olsun. Bu ağrı-acı uşaqlara daha çox təsir edirdi. Kiminin atası, kiminin əmisi, dayısı, yaxud hansısa bir əzizi cəbhədə həlak olmuş ya da şikəst qayıtmışdı. Üstəlik iqtisadi çətinlik də öz sözünü deyirdi. Bəzən hətta ibtidai sinif şagirdi belə təsərrüfat işində valideynlərinə kömək etmək məcburiyyətində qalırdı. Belə bir şəraitdə məktəbdə şagirdlərə dərs demək, özü də ibtidai sinif şagirdlərinə – elə döyüş cəbhəsindəki qədər qəhrəmanlıq demək idi. Gərək yaxşı mənada hər şagirdin nazıyla oynamağı, sınıq könüllərini ovutmağı bacarıb onlarda gələcəyə inam, elmə, təhsilə həvəs yaradasan. Dünyamalı müəllim bu işin öhdəsindən çox böyük ustalıqla gəlməyi bacardı. Yüksək pedaqoji ustalığı, zəngin həyat təcrübəsi və özünün də qanlı döyüş yollarından keçməsi və tanınmış pedaqoqlarla çiyin-çiyinə çalışması da böyük rol oynayırdı. Təsadüfi deyil ki, Dünyamalı müəllim təkcə Faxralıda, Bolnisi rayonunda deyil, eyni zamanda Gürcüstanda bacarıqlı riyaziyyat müəllimi kimi tanınan Nəbi Gülməmmədov və sonralar folklorşünas kimi Azərbaycanda məşhur olan Hüseynqulu Məmmədlinin Faxralı orta məktəbinə rəhbərlik etdiyi illəri ömrünün ən mənalı, uğurlu dövrü hesab edir, vaxtilə dərs dediyi Şamil Qurbanov, İdris Kərimov, Mahal Qurbanov və digərləri ilə fəxr edir, onların Azərbaycan elminə verdiyi töhfədən haqlı qürur hissi duyurdu. Özü böyük elmin dalınca getməsə də, yetirdiyi alimlər ordusu ilə hər yerdə öyünürdü. Yetirmələri də öz müəllimlərini heç zaman unutmayıb, hər dəfə yolları Faxralıya düşəndə mütləq ona baş çəkib, hal-əhval tutublar. Təxminən yarıməsrlik pedaqoji fəaliyyətinin ən böyük qazancı da məhz yetirmələrinin ona olan sonsuz məhəbbəti, sayğı və diqqəti olub. Bunu zəhmətinə verilən ən böyük mükafat sayıb.
Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, Dünyamalı müəllim təkcə dərs deməklə kifayətlənməyib, kəndin ictimai həyatında fəal olub, elin xeyir-şərində fərqlənib, nümunəvi davranışı, yerişi-duruşu, yüksək ziyalı mədəniyyəti, sözünün qiymətini və yerini bilməsi, ağır-batmanlığı ilə də örnək olub, ondan nümunə götürüblər. Qohum kimi də müəllim olub, qonşu kimi, eloğlu kimi də.
Dünyamalı Həsən oğlu İmanov 1990-cı il iyunun 15-də dünyasını dəyişib. Hər hansı bir insan haqqa qovuşandan sonra xatirələrdə, ürəklərdə yaşayırsa, demək o, həmişə sağdı, həmişə diridi. Dünyamalı müəllim də belədir. O, Faxralının yaddaşında, faxralıların isə qəlbində yaşayır və zaman-zaman da yaşayacaq.
Mənbə : Səməndər Məmmədov – “Faxralılar”, Bakı – “Elm və təhsil” – 2017, I kitab.
