Ələddin Musa oğlu (Dəmirçi)

Ələddin Dəmirçinin şeirlərindən nümunələr

GETMƏZ SİNƏMİZDƏN BU DAĞIN, FƏLƏK

Düzü, əvvəllər onun şeir yaz­dı­ğını bilmir­dim. Amma bilir­dim ki, özü­nün sadə və halal zəhməti ilə dola­nan ləyaqətli eloğ­lularımdan biri­dir. Onu da bilirdim ki, bu gün az-az rast gəlinən bir sənətin sahibidir – də­mirçidir. Bu yaxınlarda isə öy­rəndim ki, sən demə, böyük fiziki güc, iradə və mətanət tələb edən bir sənətin sahibi olan Ələddin dəmiri döyüb müx­təlif for­ma­lara sal­dığı, ondan cür­bəcür əşyalar düzəltdiyi kimi, sözlə işləməyi də bacarı­r­mış. Bəlkə də çoxlarına qəribə gələcək ki, dəmirçi kürəsində bişmək hara, həm də duyğulu könül, incəlik, zəriflik tələb edən şairlik hara? He­­sab edirəm ki, bu yaxınlarda Bakıda “Elm və təhsil” nəşriy­ya­tın­da nəfis tərtibatla işıq üzü görmüş “Sən kövrəlmə, mən köv­rəlim” adlı şeirlər kitabı bu sualla baş-başa qalanlara tutarlı ca­vab­­dır, yar­dımçıdır. Elə kita­bın adı da çox mətləb­lər­dən xəbər verir. Sən demə, indiyədək həmyerlilərinin öz işini yaxşı bilən bir dəmirçi kimi tanıdıqları Ələddin həm də kövrək qəlbli bir şair imiş…

Ələddinin mənsub olduğu Alməmmədli nəsli çox böyük dühalar yetirmişdir. Onlardan Borçalının Ələsgəri olan Şair Nəbinin vəsf elədiyi Alməmmədoğlu Möylə, Aşıq Senliyin qəh­­rəmanı Alməmmədoğlu Hüm­bət, Axund Alı, Borçalının ayrı-ayrı kəndlərində təsərrüfat rəhbərləri olmuş İsrafil Məm­mədov, Əli Xəlilov, Aslan Əliyev, türk dünyasının böyük alimi Şamil Qurbanov, elmlər doktoru, professor Namaz Bədəlov, tarixçi-alim, respublikanın Əməkdar jurnalisti Məmməd Məm­mədov, Qara Hümbətov, İsa Məmmədov, Yasin Xəlilov və bütün Borçalının fəxri olan Arif Əliyevin adlarını çəkə bilərik. Ələddin də o nəslin sinəsində yanar ürək gəzdirən oğullarından biri idi.

…Ələddin Musa oğlu – bu gün hamımızın həm də şair kimi tanı­dı­ğımız  Ələddin Dəmirçi  1948-ci ildə Borçalının Faxralı kəndində anadan olub. Hələ uşaq ikən o illərin repressiya acı­sını dadıb. Belə ki, Ələddin təxminən 2 yaşında olarkən onun valideynləri Qazaxıstana sürgün olunub. Yalnız Stalinin ölü­mündən sonra – 1954-cü ildə doğma yurda – Faxralıya qayıda biliblər. Valideynləri yenidən özlərinə gün-güzəran qurub, öv­lad­lar böyüdüblər. Ələddin də böyüdükdən sonra atasının sə­nətinə yiyələnib, eldə-obada dəmirçi kimi tanınıb.

O, eyni zamanda qəlbinin incə duyğularını sözün ecazkar qüdrə­tindən istifadə edərək ipə-sapa düzüb. Bir-birindən gözəl şeirlər yazsa da, təvazökarlıqdanmı, yoxsa nədənsə, yazdıq­la­rını üzərə çıxartmayıb, onların nəşri barədə düşünməyib.

Yuxarıda adını qeyd etdiyim “Sən kövrəlmə, mən köv­rə­lim” adlı ilk və hələlik son kitabı da onun ölümündən sonra işıq üzü görüb. Tanınmış fölklorşünas alim, Əmək­dar Mədəniyyət işçisi, elimizin ləyaqətli oğlu,  Ələddinin qohu­mu və uşaqlıq dostu Elxan Məmmədlinin redaktorluğu ilə çapa hazırlanan kitabın sponsoru da digər xeyirxah əmioğ­lumuz İb­ra­him Alməm­mədlidir. Kitaba geniş və səmimi, ürək­dən gələn bir ön söz yazan Elxan Məmmədli Ələddinin şeir yazmasıyla bağlı həmin yazıda belə deyir:

“Ələddinin ali təhsili olmasa da, zəngin mütaliəsi vardı. Daha çox poeziyanı sevərdi. Çox sonralar bildim ki, “Dəmirçi” təxəllüsü ilə şeirlər yazır. Bunu mənə bir neçə il öncə mərhum əmim şair Əli Səngərli demişdi.

Ələddin Dəmirçi təvazökar insan idi. Bu illər ərzində onun şeir yazdığını özündən eşitməmişdim. Hər dəfə əmim onun şeirlərini tərifləsə də, Ələddin məndən gizlədirdi.”

Elxan müəllim yazır ki, onun öz dilindən şeirini ölümün­dən iki həftə əvvəl – dostu Aydın müəllimin dəfnində iştirak etmək üçün Faxralıya gedəndə eşidib: “Kənddə böyük izdiham var idi, bütün kənd bu hörmətli müəllimi haqq dünyasına yola salmağa gəlmişdi. Dəfn mərasimindən sonra Ələddin Dəmirçi məni adamlardan aralayıb bir kənara çəkdi. Dedi, “əmioğlu”, Əkrəm Əylisliyə bir şeir yazmışam, gəl sənə oxuyum”.

O zaman Elxan müəllim hardan biləydi ki, aradan 20 gün keçməmiş onun öz dəfninə gələcək. Amma bu gün bir onda təsəlli tapır ki, həmin görüşdə Ələddinin oxuduğu həmin şeiri onun öz səsiylə (özündən xəbərsiz) diktofona yazıb və bu gün Ələddinli günlərin şirin xatirələriylə baş-başa qalanda dikto­fonun düyməsini basıb o həzin səsi dinləyir.

Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, Ələddinin uşaqlığı Qa­zaxıstan çöllərində sürgündə keçib. Onun valideynlərinin sür­gün olunmasını öz gözləri ilə görən və yaddaşında bu gün də ya­şadan Elxan müəllim yazdığı ön sözdə bir az da o illərə qa­yı­dır. Qayıdır ki: “Bunları hamı bilməlidi. Musa kişinin ailə­sinin başına gələn bu müsibətlər təkcə onların faciəsi deyildi, bu, həm də xalqımızın faciəsi idi”.

Bəli, hələ körpə ikən həyatın sərt sınaqlarına tuş gəlib Ələd­din. E.Məmmədli bu haqda belə yazır: “Ömrü yağ-bal içində keçmədi, həyatı boyu çoxlu əzab-əziyyətlər gördü. Zəh­mətə bağlandı, cavan yaşlarından əməyi sevdi, çalışdı, vuruşdu. Körüyü, zindanı, çəkici özünə çörək ağacı elədi. Od­dan, qığıl­cımdan özünə çörək çıxartdı. Gözəl balalar böyütdü. Baba oldu, nəvə sevinci daddı. Və heç kimin gözləmədiyi halda, bir gün belə yorğan-döşəyə düşmədən 31.03.2013-cü il tarixində quş kimi uçub getdi, əzizlərini tərk etdi”.

Bəli, düz bir il əvvəl ana yurdumuz Faxralı daha bir şair oğlunu itirdi. Sağlığında şair kimi tanınmasa da, ölümündən sonra işıq üzü görən kitabı onu poeziyasevərlərə daha yaxından tanıtdı, yaradıcılığı haqqında yüksək fikirlər söyləndi. Filo­lo­giya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Ağasən Bədəlzadə onun kitabıyla bağlı “Təhsil problemləri” qəzetində böyük məqalə ilə çıxış edib. Ələddin Dəmirçinin poetik yaradıcılığını yüksək qiymətləndirən A.Bədəlzadə yazır: “Ələddin Dəmirçinin şeir­lərini oxu­duq­dan sonra məndə təbii bir təəssürat yarandı. Bu şairin sevimli peşəsi olan dəmirçiliklə poeziya arasında qəri­bə assosiasiya olduğuna inandım. Təəssürat ruhən məni elə tər­pətdi ki, bu şeirlər haqqında ürəkdən gələn sözləri demək ehtiyacı duydum”.

A.Bədəlzadə daha sonra yazır: “Ələddin Dəmirçinin hətta zəif şeir­lərinin özü də odlu dəmirçi kürəsindən çıxan şeirlərdir. Dəmirçi zindan üstündə xam dəmir parçasını döyüb istədiyi şəklə, formaya sala bildiyi kimi, Ələddin də öz ürəyinin odlu kürəsindən çıxanı bizə təqdim edir”.

Elimizin qeyrətli oğlu, əmi­sioğlu Arif Əliyevə yazdığı şeiri insan gözyaşları ilə oxuyur:

Kökümü qurutdun, kökün qurusun,
Heç puçur açmasın budağın, fələk.
Bir oğul apardın Gözəl dağından,
Getməz sinəmizdən bu dağın, fələk.

Ələddinin şeirləri haqqında çox danışmaq olar. İnanıram ki, hələ bun­dan sonra barəsində çox danışılacaq, çox yazılacaq. Nə qədər ki, qədir­bilən faxralılar var, onun sadiq dostları və doğmaları var, o, ürəklərdə yaşayacaq.

Şeirləri şəxsiyyətini, şəxsiyyəti şeirlərini tamamlayan Ələd­­din Dəmirçi ləyaqətli eloğlu, sadiq dost, istedadlı şair ömrü yaşayıb haqqa qovuşdu. Allah rəhmət eləsin! Ələddin ha­mımızın əzizi idi! Biz hamımız ona əmioğlu deyə müraciət edirdik. O da bizə əmioğlu deyirdi. Həqiqətdə də belə idi. Tə­bi­ətin qoynuna tez-tez səfərimiz olardı. Yemək hazırlanıb süfrəyə gələnə qədər onun əl-ayağını görmək olmurdu. Ələddin o qədər ayağına yüngül idi. Əmioğluları bir yerə yığışanda (İbrahim, Tofiq, Eldar, Sərdar, Cavanşir və digərləri) sevin­ci­nin həddi-hüdudu olmazdı. Bir gün dedi, əmioğlu, səndən bir xahişim var. Dedim buyur, mənim gözüm üstə. İstəyirəm bir şe­ir yazasan, orda  “Mən insan ömrünü bahar istərəm” kəlamı öz əksini tapsın. Çox çəkmədi mən həmin şeiri yazdım və belə tamamladım:

Həyatın min cürə fəndi-feli var,
Taledən işıqlı səhər istərəm.
Səməndər, dünyanın nuru insandır,
Mən insan ömrünü bahar istərəm.

Heyif, işıqlı səhərin və baharın zövqü-səfasını az sürə bildi. Ö.Xəyyam rubailərinin birində yazır:

Bir ucsuz-bucaqsız dairədə sən,
İki cür insanı xoşbəxt görərsən:
Bir qismi, hər şeyi bilən, o biri
Xəbərsiz yaşayar dünya işindən.

Ələddin hər şeyi bilirdi, hətta ölümü də ona əyan olmuşdu. Cənnəti-məkan ol, Ələddin. Elin-oban var olsun, balaların, qohumların var olsun. Bir də sənin hər kəlmənə işıq tutanlar – Elxanlar, İbrahimlər və Səməndərlər var olsun.

Mənbə : Səməndər Məmmədov –  “Faxralılar”, Bakı – “Elm və təhsil” – 2017, I kitab.