Həzi Həsənli (Həzi Aslan oğlu Həsənli)

Ağaclar qol açıb anam – bacım tək,

Yarpağı, torpağı mən öpüm gərək…

25. 01. 2023

Könlünə boylanan Günəbaxandım,

Günə baxa – baxa yandım ha, yandım…

Ağardı mənim də saçım qar kimi,

Dolandım dünyanı ixtiyar kimi…

Səndən qeyrisini axı, neylərəm?!

Tanrım, istəyimi sənə söylərəm…

Dünyanın sevdalı bəxtəvəriydim,

Ömrümün atalı – analı vaxtı…

Söylə, yadındamı, nətəhəriydim?!

“Göyçə gölü”müzün sonalı vaxtı…

Bəmdə bağrı yanan, zillənən sazım…

Ağrımız hər teldən gələr,

Hər xaldan, hər güldən gələr.

Göz yaşı könüldən gələr,

Nə sızlarsan, Araz könlüm?!

Faxralım – könlümün əzəl məskəni!…

Könül duyğularım sətirlənibdir…

Kipriyə qar yağar, qaşa qar yağar.

Min dəfə bir qara daşa qar yağa,

“Bu dünyanın qara daşı göyərməz…”

Oxuyar öz nəğməsini.

Nəvaxt şair unudular,

Yaşadar söz nəğməsini…

11.01.2023

Yağdı qarı, yağışları,

Çox görmüşəm bu qışları…

Yeməyə ki var alması…

Belə boylana – boylana –

Yola boylana – boylana,

Yaram hoylana – hoylana…

Sinəsi dastan dolu,

Yükünü xasdan bulub –

Dolanır İstanbulu,

Gör Həzi nerdən gəlib?!

İsinər şeirimin oduna hərdən,

Keçmişin boylanar xatirələrdən…

Səndədir ömrümün xeyir duası,

A yazı masası, şeir masası!..

Yüz xurma yetişib bir budaq üstə,

Təki sən arzula, təki sən istə…

Güclə qaldırmışam hələ yerindən,

Necə də şirindir biri – birindən…

Məndən nə umursan, axı, nəyim var?!

Gül qönçəsi kimi bir ürəyim var…

Bəmbəyaz bağçama naxışlar vuran-

Sayrışan lalələr çiçək – çiçəkdir.

Kövrələn könlümdə gülüstan quran-

Duyğuma yaraşıq, sözə bəzəkdir…

Dəyişir fəsillər bir – bir yerini –

Saralmış yarpağı, bəyaz qarıyla.

Dəyişir nəsillər biri – birini,

Zaman gəlib keçir öz axarıyla…

Bağları, bostanı yenə qar alıb,

Qar altda qalanın qanı qaralıb…

Yaşıllandı, allandı,

Budaqlarda ballandı…

İl geri dönməyir, zaman dayanmır,

Ömür də tez keçir, insan inanmır…

Ömürlərin payızı,

Fəsillərin payızı.

Nəhs illərin payızı,

Nəsillərin payızı…

Yeyirsən, dər dəymişi,

Ağacdan dər dəymişi,

İncitmə dərd əymişi…

Nələr düşünürəm, nələr bu haqda,

Görməli günlər var hələ qabaqda…

Ruhuma gözəllik çilənib yenə,

Baxıb sevinirəm Tanrı verənə…

Mənə qucaq açır dağlar baharda,

Min hikmət görmüşəm uca dağlarda…

Ömrüm yarı yaşında,

Könlüm dağlar başında…

Nə xoşdur könlümün arzusu, Tanrım!

Şirindir süfrənin ruzusu, Tanrım!..

Doğma qucağın istisi…

Ay elim Faxralı, səndən uzaqda,

Canım isinərmi odsuz ocaqda?!

Yurda bağlı oğulları

Səslər Faxralı yolları…

Qış gəldi, qar eylədi,

Güllər qübar eylədi…

Nə sirdisə, üstələyib,

Səni Tanrı bəstələyib,

Gözəlliyin məst eləyib…

Könlümü dağlar mənim…

Ay barlı bağçamız, qarlı bağçamız,

Qışlı, baharlı bağçamız…

Almalı, narlı bağçamız,

Yollarımız bağlıdır,

Ay intizarlı bağçamız!..

Yağış yağar,

meyvələrə mirvari düzər,

Qar yağar,

almaları ağ duvaqla bəzər…

Faxralım – könlümün əzəl məskəni,

Hələ də könüldən sevirəm səni…

Ovuda bilmirik həsrətimizi,

Torpaq da dil açıb səsləyir bizi…

Barlı budaqlardan asılıb qalan,

Ağacın qoynuna qısılıb qalan

Almaların dadı sanıram baldı,

Heç dərib yemədim, budaqda qaldı…

Saçlarında meh mənəm,

Gözlərində şeh mənəm.

Gözüm gözündən ayrı,

Özüm özündən ayrı…

Yenə misra – misra dolub ürəyim,

Yenə göynəm – göynəm, könül göynəyim…

Çoxdandır görmürəm gözəl üzünü,

Kəndim, qəlbimdəsən ömrüm uzunu…

Yovşanı “dovşan” yesin, haxışta!

Yemşanı “dofşan” yesin, naxışta!

Kövşəni “doşan” yesin, yağışda,

Ay sizi xoxan yesin, baxışta!!!

Şərəflə qocalmaq qismətdən gəlir,

Şərəflə ucalmaq xislətdən gəlir…

Bir gün də insan ömrüdür:

Ömrə ömür qatan günlər,

Öz könlümə yatan günlər…

Sən ki gözəliydin güldən- çiçəkdən,

Mən ki vurulmuşdum sənə ürəkdən…

Həyat eşqi varsa əgər canında,

Çatarsan arzuna öz zamanında…

Tanrına şükr eylə, sıradan səni

İnsan yaradıbdı, YARADAN səni…

Hər kəs öz ömrünü yaşar…

Həyatda çox bərkə – boşa düşmüşəm,

Ömrün mənasını başa düşmüşəm.

Ömür kitabımdan sətirlər:

Vədəsində ağartmışam başımı,

Soruşmayın, neynəyirsiz yaşımı?!

Yaz, yarat, ürəyin, canın sağ olsun,

El – oba yanında üzün ağ olsun!..

“Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba!”

İnsanı nə zəhər, nə qəhər boğa,

Dünyamız davasız bir səhər doğa…

Beləcə, ömürdən illər ötüşür,

Ömür hekayəti dillərə düşür…

Bizi yolda qoyub, ötüşür zaman,

Gör necə zalımdır, zaman, ay aman!..

Saflıq, təmizlik, düzlük, doğruçuluq kimi keyfiyyətlər insanlığı bəzəyən mənəvi dəyərlərdir…

Görünə biləsən olduğun kimi,

Niyyətin saf ola, özün səmimi…

Xatirələr ötənləri soraqlar,

Ömrümüzü kitab kimi varaqlar…

***

Öz dünyamı belə duyub yaşadım,

Ürəyimi girov qoyub yaşadım…

Yenə də quşların köç vaxtı çatdı,

Yenə də qəlbimin qübarı artdı…

***

Ürəyə buraxma, qübarı belə,

Ömrün qışı elə, baharı belə…

Böyük ayrılıqlar böyük fikirlərlə izah olunur…

Burdaca oturub dincimi aldım,

Ruhum rahat oldu, xəyala daldım…

Heyranam könlünün min dəyərinə,

Ömür dəyərinə, gün dəyərinə…

***

Hara səsləyirsən, ünlüm, sən məni?

Ümidim, sən məni, könlüm, sən məni?!

Öz könül dünyamdır balaca bağçam,

Ruha sığal çəkir hər səhər- axşam…

***

Ruhumun dincliyi bağ ünvanlıdır,

Ömrümün gəncliyi ağ ünvanlıdır…

Hanı həyat ətri, insan nəfəsi?!

Könlümü göynədən qəribəliyə…

Könlümdən keçəni duyğular deyə…

Buraxma qəlbinə xırda hissləri,

Unut naqisləri, unut pisləri!..

Doğmadır tavan da, bu divarlar da,

İllərdən bəridir hey görürəm mən.

Ruhum elə yaxşı dincəlir burda,

Rahatlıq tapıram doğma evimdən…

Həm sakit, həm uzun, dərin gecədə

Oxudum necə də, yazdım necə də…

Ömrümboyu ağır – ağır ellər gəzdim. Hər könüldən bir nida gəldi. Sazdan – sözdən ömrümə naxış vurdum. Amma “Dost bildiyim adamları” da vaxtında tanıdım…

Boşa ötürmədim qızıl anları,

Yaxşı ki, tanıdım çox nadanları…

Yarpaqlar saraldı, soluxdu bağlar,

Sən ki gəlməz oldun, gəldi sonbahar…

Körpüdən – körpüyə çəkib yükümü,

Mən belə keçirəm ömür körpümü…

***

Keçir ömrüm, keçir günüm, darıxma,

Görüşərik, başına dönüm, darıxma!..

Son baharın kövrək olur notları… Vaxt daralır, ağacda yarpaqlar saralır, çılpaq ağaclara baxırsan… gözün qaralır.

Ağacdan tökülən yarpağın əvvəli gözəl olur, sonu xəzəl olur. Xəzəl də xəzəldir axı, pul deyil ki…

Sən hardan biləsən, ürək nə çəkir?! –

Könüldə min istək, başda min fikir…

Ötən gəncliyimdə balıncımın altına bir dəstə yovşan qoyub yatardım. Yovşan ətrindən şirin yuxu tapardım.

Yovşan “yovuşan”, “qovuşan” anlamına gəlir. Yovşan ətri həsrətə tablamaq nişanasıdı həm də…

Həsrətin ki ürəyimə dağ olub,

Balıncıma yovşan ətri dağılıb…

Sənli dünyam yada düşdü,

Yenə könlüm oda düşdü…

Gündüzünüz yaraşıqlı, axşamınız gur işıqlı olsun, a bizim ellilər!..

Yenə el – oba ovqatına köklənmişəm. Yenə könlüm quşu Faxralının payız binələrinə sarı qanad açıb:

Salam, a Həzinin ana Vətəni,

Yenə könlüm quşu arzular səni…

***

Ağac torpaq üstə mətinləşir, bax!..

Yarpaq budaq üstə vətənləşir, bax!!!

İlin hər çağının öz havası, öz səfası, öz cəfası var. Payız da belədir…

Payız küləyinin ağacları üşütdüyünü, saralıb solan yarpaqların torpağa düşdüyünü görəndə kövrəlirəm;

Əssə külək, yarpaq töksə ağaclar,

Ana torpaq yarpaqları qucaqlar…

***

Açıb yaxasını payız köynəyi,

Ağır olur miskin ömrün göynəyi…

Qarşımı kəsən payız lövhələri:

Bağlara bir payız havası düşüb,

Yarpağın küləklə davası düşüb…

***

Payız havasına solan yarpaqlar,

Sənin də könlündə yaz həsrəti var…

Ağ günə çıxdımı saçının ağı?!

Min sual doğurur ömrün bu çağı…

***

Hələ ki yaxşısan, təsəlli deyil,

Nədən nigaransan, o, bəlli deyil…

Ömrüm halallıqla haşiyələndi,

Nə yaxşı, yaxşılar qədirbiləndi…

Pislərin başına daş düşdü, kül ələndi…

***

Yaxşılar ki ürəklərə yol tapdı,

Pislər də atını köndələn çapdı…

İnsan yaşa dolduqca ömrünün ziyası üzünə düşür. Nurcamal da, pürkamal da o zaman bəllənir…

Kimin kim olduğu hələ sualdı,

İnşAllah, bəllənər, sona nə qaldı?!

Hər ömür bircə anlıq… O da yaxşı – yamanlıq…

İllər, fəsillər ötüşdü,

Saçlarıma qırov düşdü…

Heyranam təbiət gözəlliyinə! Təbiətlə ünsiyyət insanın qəlbində zərif duyğular oyadır:

Gəzək ana yurdu, gəl, qarış- qarış,

Çiçək əlvan – əlvan, gül naxış- naxış…

Könlümü söz dindirir. Dindirir, həm sevindirir…

Axır duyğularım coşqun çay kimi,

Dinir pərdə – pərdə könlümün simi…

Vətənimizin sərvəti, yerin gözəllik örtüyü, ana yurdun təbiəti. Nədənsə həmişə təbiətin qoynunda olanda könlümdən təklənmək keçir:

Ruhuma gözəllik bəxş edir hər gün,

Bu gözəl həyatdan zövq almaq üçün…

Zirvəli dağların zirvəsi gözəl,

Meyvəli bağların meyvəsi gözəl,

Şır – şır bulaqlarda su səsi gözəl,

Suların səsiylə pıçıldaşaram,

Mən Vətən eşqiylə belə yaşaram…

Vətənin bir ovuc torpağı da, bir yaşıl ağacın yarpağı da məni maqnit kimi özünə çəkir. Bu ki Vətən torpağıdır, bu ki könlümə doğmadır, əzizdir. Bu qara torpağın “ürəyi” qəlbiqara adamların ürəyindən qat – qat təmizdir. Üzü qara olsun qəlbi qara adamların!!!

Könlümə bir eşqin gümanı gəlir,

Nə yaxşı ömrümün davamı gəlir…

Bu həyatda sevinci də, dərdi də, namərdi də, mərdi də çox görmüşəm. Amma bu təzadlı dünyada öz əqidəmdən dönmədim, dönmərəm də… Mərdlərə can dedim, namərdlərlə qan – qan dedim.

Belə öc olmuşam, öc olanda da:

Aylar , illər ağ saçıma əl çəkdi,

Kim deyər ki, əqidəmdən əl çəkdim?!

Yurdumuza qızılı payız gəlir. Xəzan soraqlı payızın gəlişiylə ağaclar əsim – əsim əsir, payız öz hökmünü verməyə tələsir. Yarpaqların bağrına xal düşür. Yarpaqlar saralır, yarpaqlar solur…

İnsan bu mənzərəni seyr edir, kövrəlir, dolur…Payız kövrəldəndir axı…

Ağacların yarpaq tökümü başlayır…

Hər insan ömrünün də öz payızı var. Mənim çölümdə payızdı, könlümdə yazdı…

Yaşayırıq, dörd fəsilli dünyadı,

Hər fəsilin öz nişanı, öz adı…

(Sən eləsən, mən belə…)

Saçındakı dən də bilir,

Səsindəki bəm də bilir,

Gözündəki nəm də bilir…

Mən divanə, sən utancaq!..

***

Kim deyir həyatdan sən bac alırsan?!

Şair cavanlaşır, sən qocalırsan?!

Dan yeri söküləndə, Gün qüruba enəndə, Ay gözəlləşəndə, Göydə Ulduzlar sayrışanda ürəyimi saf duyğular, kövrək hisslər bürüyür…

Belə ola həmişə…Suyumuz axsın, otumuz bitsin…Suyumuz başdan bulanmasın, könlümüz odlara yanmasın:

Bu da belə bir ömürdü, həyatdı,

Yaş artdıqca duyğular da boy atdı…

Həyatımda yaddaqalan yaxşılıqlar etmiş nurcamallı, pürkamallı, mələksima İNSANLARI heç unutmadım. Əlinə fürsət düşəndə insanlara pislik edən əqrəb xislətli, iblis sifətli nadürüstləri, pambıqla baş kəsən NADANLARI da unutmayıb qələmimlə qamçılayıram…

Yaxşıları min bir budaq olsun, yamanları yaman dərdə düşüb saralsın, solsun:

Salam, məndən ötrü darıxanlarım!!!

Evləri yıxılsın ev yıxanların –

Harın müdirlərin, “səfeh xanların..”.

Vətən torpağında zövqə qanad verən o qədər gözəlliklər var ki…Gün doğandan Ay batanacan təbiət qoynunda gördüklərin göz oxşayır. Gözəllik əsarətində ömr edən, gözəllikləri göz dolusu, könül dolusu seyr edən gözlər gözəldir… Bizim yerlərin görkəmi gözəldir…

Sizsiz yad diyarda darıxdım yaman:

Salam, Xan çinarlar, xanım bulaqlar,

Ay əsgər qayalar, ay dədə dağlar!!!

Dörd yanımda gül kolları çiçək açıb. Gül kolları çiçəyini göyçək açıb. Bu gözəllik könül açıb, ürək açıb…

Hər yan gül qoxuyur, təzədi, tərdi,

Görənlər də deyir nə bəxtəvərdi…

Qar kimi ağappaq saçlar da mənalı yaşanmış bir ömrün bəhrəsidir. Düşünüb duyduqlarım da ürəyimin zərrəsidir.

Yoxsa, “yaşın neçədir, başın necədir” kimi primitiv suallar kimə gərəkdir?!

Nə xəbər al yaşımı,

Nə də ağrıt başımı…

Nəvaxtdan sənə yol gəlirəm, Ana Torpaq!… Ömür nur çeşməsitək axıb gedir, axı!

…Ana təbiət, şır – şır axan bulaqlarının suyundan süzülüb gələn torpaq qoxusu, biçənəklərində biçilmiş ot ətri məni şəhərdən çəkib sənin qoynuna gətirir…

” Qoy böyük şəhərlər çox öyünməsin,

Bizim də atamız, anamız kənddir…”

Beləcə, Gündoğandan- Günbatana səfərdəyəm:

Yenə qucağını açmısan, Vətən!

Yenə səfərim var, yola çıxıram…

Nəvaxtdan qoynunda – yollardayam mən,

Gəzib ürəyinə yol axtarıram…

Təklənəndə sığındığım bir könül dünyam var…Fikrimdə, duyğularımda özünə yer alıb. Ömrümün nəğmə beşiyidir bu yer. Axşamlar Ay işığında anadillər oxuyur. Hər tərəf yaz havası qoxuyur… Ömrümün hansı fəslində olsam da, könlümə həmişə yaz ətri gəlir, fikrimə təzə – tər söz ətri gəlir:

Səni soraqlaram ötən gəncliyim,

Dağlar da qocalar mən qocalanda…

Gedər cavanlığım, gələr dincliyim,

Çağlar da qocalar mən qocalanda…

Şəhərdə qəribsəmişdim. Yenə güzarım kəndə düşdü. Məndən nigaran allı – güllü bağçamız mənə qucaq açdı. Mehrə bax, qəhrə bax, ilahi!..

Bağça gül – çiçək qoxuyur, anadillər oxuyur… Günlü yağış yağırdı, sular məcrasından çıxmışdı. Suların zümzüməsi nanə, yarpız, reyhan ətrinə bələnmişdi…

Ruhuma şeh çiləndi,

Sularda güzgüləndim…

***

Yaradan nə gözəl bir lövhə cızıb,

Suların nəğməsi könlümə sızıb…

Məndən soruşurlar ki, təbiətə bu qədər vurğunluğunun sirri nədədir? Deyirəm ki, bu “sirri” gözümdə, könlümdə gəzdirirəm, gizlətmirəm ki…

Bunun sirri elə ANA TORPAĞA bağlıdır. Mən körpəliyimdən təbiətin qoynunda böyüyüb pərvəriş tapmışam. Köküm ANA TORPAĞA bağlıdır:

Mən ki bağlamışam ona meylimi,

Torpaq da ANA tək doğma deyilmi?!

Vətənimizi kənd – kənd, el – el, oba – oba, oymaq – oymaq gəzib dolaşdıqca ilhamıma qanad verən o qədər gözəlliklər görürəm ki… Duyğularım quş kimi qanad açıb budaqdan – budağa qonur…Misraların söz düzümü gözəlliklərin söz sığalından yaranır. İnşəAllah, şeirlərim və səfər qeydlərim yaxın aylarda kitab halında görüşünüzə gələcək.

Bu səfərim zamanı Yardımlı şəlaləsini yenidən gördüm. Yardımlı şəlaləsi hər dəfə buraya gələnləri öz füsünkar görkəmi ilə heyran qoyur:

Burda zirvələrin büllur suları

Axır qayalardan torpağa sarı…

Sazım- sözüm mənim könül həmdəmimdir. Həyatımın bir mənasını da bunda gördüm. Sazın, sözün işığında gözəl arzuların dalınca getdim və kamala yetdim. Yaşadığım həyatın gözəlliyini mənəvi zənginlikdə tapdım. Elə könül sərvətləri var ki, onları heç bir pulla almaq mümkün deyil. Ləyaqət, sədaqət, məhəbbət, etibar pulnan alınmaz ki…

Əziz dostlarım, mənim saz – söz dünyam var, öz dünyam var. Bağım – bağçam behiştin bağçası tək, buraxmaz ki, çıxaq gedək… Bax, bu yaşamaqdır, bax, bu həyatdır:

Belədir könlümün eşqi, həvəsi,

Titrədir qəlbimi sazımın səsi…

Yel əsdikcə saçaqları titrəşən, quş qonduqca budaqları tərpəşən ümid ağacım – salxım söyüdüm! Sənin necəliyini mən bilirəm. Sənin necəliyini rəssam belə çəkməyə cürət etməz. Hələ könül ərmağanını, nəğmələrini demirəm…

Xoş gördük, pərişan saçlarını küləklərə bağışlayaraq nəğmə yağışına bələnənim! Könül nəğmələri ilə dillənənim! Sənin nəğmə dillərinin səsini, azman köklərinin nəfəsini mən duyuram:

Salxım söyüdün kölgəsi,

Duysan dadlıdır nəğməsi…

Mən dağlar oğluyam, dağların vurğunuyam. Dədəm- bavam dağlara, qayalara arxalanıb…

İndi evim dəniz qırağında olsa da, dəniz dağlar qədər mənə yavuq deyil. Dənizə cəsurlar gedir. Heyif ki, gedənlərin hamısı qayıtmır sahilə.

Dənizi sevməsəm də, dəniz məni sevir. Dəniz məni çağırır, mən də gedirəm. Dənizi seyr edirəm. Dənizin səsinə səhər – axşam səs verirəm:

Ceyranlar çöldə süzər,

Sonalar göldə üzər,

Şair dənizdə üzməz,

Qumlu sahildə gəzər…

Ömür payım məni gözləyir. Hər kəs adına yazılan və yaraşan ömür payını yaşayır…

Taleyimə “pensioner” olmaq qisməti də yazılıbmış.

Ötən gəncliyimi indiki “dincliyim”dən dadlı – duzlu xatirələr ayırır. Amma dincliyi heç eynimə də almıram, yazıb yaratmaq vərdişimdən qalmıram. Oxuyuram, yazıram, təbiət qoynunda gəzirəm, gözəllikləri sezirəm:

Bircə gün də dayanmıram qərarsız,

Deməsinlər “pensioner” yararsız…

Övladları yurddan izini döndərəndə yurd da övladlarından üzünü döndərər. Gürcüstanla sərhəddə quru yolların bağlı olması bizi belə bir vəziyyətlə üzləşdirib. Bu, bizim dönüklüyümüz deyil… Yollar açıq olanda, ürəyimiz istəyəndə yollar yorğunu olardıq, könül şadlığımız köksümüzə cığmazdı.

… Ana kəndim Faxralının tutu və qurudu da adnandı. Təəssüf ki, bu yay da ” Aranda tutdan olduq, dağda qurutdan…”

Əlim sənə çatmır, anam Faxralı,

Həsrət qəlbə yatmır, sonam Faxralı!..

Könlümün səsinə qulaq asıb üzü dağlara getdim. Həsrətin tilsimi dağlarda sındı. Ürəyimin sarı simi dindi, nə dindi… Qayalar yaraqlı idi. Dağlar soraqlı idi. Meh əsdikcə otlar sığallanırdı, otlar daraqlı idi. Gözəlliklər önündə lal dayanıb durmuşdum, hər yan maraqlı idi. Dağ çayının havası canıma sərinlik yayır, məni yayın şəhər bürküsündən qoparır. Suların zümzüməsi fikrimi çəkib aparır:

Sənsən dağların töhfəsi,

Dağ çayının şəlaləsi…

Yaş ötsə də ruhuma cavanlıq çilənir. Ömrün payızında yaşasam da, könlümdə bahar çağını seyr edirəm…. Amma həsrətin son sərhəddində olduğumun da fərqindəyəm. İllər ömrü kitab kimi varaqlayır:

Ötdü yuxu kimi ömrün illəri,

Ağardı ay şair, qara tellərin…

Təbiət zərif çiçəklərdən çəmən toxuyur, hər tərəf gül – çiçək ətri qoxuyur, anadillər oxuyur…Bu ilahi duyğular, zərif naxışlar könül oxşayır. Beləcə, Vətən ətrinin mehrinə, sehrinə düşürəm:

Heyrət gözlərimdən asılı qalıb,

Güllər heyrətimə qısılı qalıb…

O çiçəyin ətri,

Bu gülün xətri…

17.07.2022

Bir ömür yolunun döngələrində nələr, nələr varmış… Vətən torpağını qarış – qarış gəzərkən, hər qarışında təsvirəgəlməz gözəlliklər gördüm; axar suyun göyçəyi, ətrini yayan dağlar çiçəyi…

Çayın zümzüməsi könlümdə ötər,

Ömrümün bu anı min ömrə yetər…

Təbiət mənim könül həmdəmimdir. İnsan heç könül həmdəmindən gen düşərmi?! Torpağın töhfəsi, təbiətin gözəl guşəsi və təbiət aşiqinin kövrək tənhalığı…Duyğularım əriş – arğaclanır, dilimdə sözlər də ilmələnir – qafiyələnir…Anlayanlar sözdən anlayar, duyanlar sazdan duyar məni…Gözəllik qoymaz ki, şair qocalsın:

Bu yerdə hər tərəf güldür, çiçəkdir,

O bundan, bu ondan necə qəşəngdir!!!

Təbiətlə iç – içə qalmaq mənim təbiətimdədir. Gözdən – könüldən uzaq olmaq, qumru suların səsini dinləmək, ucqar bir yerdə tək bir ağacın kölgəsinə sığınmaq elə bir qərib duyğudur ki… Bax, burda öz könül nəğməmi oxuyuram, öz səsim, öz nəfəsimlə baş – başa qalıram. Bu qərib duyğunun nə olduğunu şairlər bilər:

Bu qərib duyğunu kim ünlər belə?!

Könlümdə bir sarı sim inlər belə…

Təbiət insanın pərişan halında ürəyini ovudur. Təbiət qoynunda olanda həsrəti, möhnəti, hicranı unudursan…

Könlüm quşu Vətənimizin cənnətməkan yerlərinə, füsünkar təbiətli dağlarının qoynuna qonur. Ona görə vaxtaşırı təbiətlə təmasda oluram. Amma “Vətənin qıraqda qalan yerləri”nə – öz dədə – baba yurdumuza gedə bilmirik. Yazda kəndimiz behiştin bağına bənzəyir. İndi o gözəl yerlərə həsrət qalmışıq. Doğma Faxralımızla baş – başa qalan qartallı, başı qarlı dağlar yolumuzu gözləyir. Beləcə yurd həsrəti könül göynədir. Gürcüstanla sərhəddə quru yollar isə hələ də açılmır:

Belə davam edir ömrümün yolu,

Könlüm həsrət dolu, sinəm söz dolu…

Dəyərli dostlarım, şirin xatirələrlə dolu uşaqlıq və gənclik illəri sanki yaddaşımı zənginləşdirən bir xəzinədir. O xatirələr ömrümün yazı, payızı boyunca mənimlə yanaşı yol gedir. Bu şeirim də o xatirələrin mayasından yoğrulan, yaddaşımda xumarlanan bir könül ərmağanımdır.

Ay Xumar, Xumar!..

Gecə ulduzlarla qalıb göz – gözə,

Göydə Ulduz xumar, Ay xumar – xumar,

Ana laylası tək şirindi bizə,

Suları çağlayan Çay xumar – xumar…

O həzin, o körpə yaranışından,

Beləcə böyüdü uşaq yaşından,

Cavanlıq sevdası getməz başından,

Günlər yel qanadlı, ay xumar – xumar.

O şən günlər ötüb keçib nəvaxtdı,

Əlçatmazdı, ünyetməzdi, uzaqdı,

Yasəməndi, gülqotazdı, qovaqdı,

Güllü yaz ayında May, xumar – xumar.

Quşlar oyadardı hər səhər onu,

Bir qələm yenərdi, bir dəftər onu,

Duyanlar sayardı bəxtəvər onu,

Deyərdi səsini yay, xumar – xumar…

Ruhu sultan idi, eşqi xan idi,

Nəğməli könlü də bir kaman idi,

Onda Həzi dayın bəynişan idi,

İndi qocamandı, ay Xumar, Xumar!..

Vətən torpağını qarış – qarış gəzdikcə həm ruhum dincəlir, həm də ki canım:

Azərbaycan ölkəsi də,

Ölkəmin hər bölgəsi də,

Bir ağacın kölgəsi də

Bir ömürlük xatirədir…

İnsanın ömrü sular kimi qayğılar içində axıb gedir. Sular gümüldənib çağladıqca, dalğalar qabarıb çəkildikcə, ürək nələrisə pıçıldayır, insan kövrəlir, ruhu tərpənir. Biz olmayanda da ruhumuz bu dünyada olacaq. Xoşca qal, Ömrüm! Ruhum, xoş gördük!..

Nur çilər ömrümə saf sular mənim,

Ömrümün sonuna biraz var mənim…

Daxili dünyamda öz – özümlə danışmaq, özümlə tək qalmaq üçün gözdən – könüldən uzaqlaşıram. Bütün varlığımla söz sehrinə, söz mehrinə, sözün cazibəsinə düşürəm. İlahi söz könlümdə çiçək kimi açılır, sözlə könüllərə varıram:

Yenə söz eşqində, söz sorağında,

Nələr düşünmədim çay qırağında…

26.06.2022

Ötən gəncliyimdən bu yana sazsız bir günüm olmadı. Saz ömrü, söz ömrü yaşadım. Saz – söz ömrümü naxışladı, ömrümü dürlü – dürlü ovqata köklədi. Sazla ömürləşən ovqatım indi də “Hüseyni” havasına, cənnət yuvasına, ruhumun cənnət laylasına köklənib…

Uşaqlıq illərində yazın gəlişini ana kəndimiz Faxralının səfalı çöllərində, ucsuz – bucaqsız meşələrinin qoynunda qarşılayardıq. İndi ömrün o xoşbəxt çağları əlçatmaz, ünyetməz uşaqlıq illərində qalıb. Bir yandan da Gürcüstanla sərhəddə quru yollar hələ də açılmayıb. Yollarımızı bağlayanlar bizi doğma yurd – yuvamızdan ayrı saldılar. Ömür bitər, yol bitməz… Yol müqəddəsdir, yolumuzu bağlayanlar bizə yaşatdıqlarına görə Allahdan qorxmurlar ki?! Hər qarışında ayaq izlərimiz qalan çöllərimizi indi şəkillərdə görüb köks ötürürük:

Yenə duyğulandı könlüm dedikcə,

Çöllərdən doymadım göz işlədikcə…

Saz eşqi, söz eşqi ilə belə bir ömür yaşayıram. Kaş həyatın üfüqlərinə, ömrün sonunadək belə olaydı:

Könlündə saz eşqi, söz eşqi ola,

Özün də eşq ilə çıxasan yola…

Könlümün çırpıntıları İlahidən gələn söz örnəkləridir. Bizim Faxralı dağlarının gül – çiçəyi də şeir qoxuyur. Faxralı dağlarının çəmən çiçəyi də, meşə ətəyi də cazibəli təsir bağışlayır. Həmişə o doğma yerləri gəzməyə çıxardıq.

O yerlərin hər qarışı ilə bağlı xatirələrimizi könlümüzdə yaşada – yaşada yaşa doluruq. O yerlərin hikməti də dərindir, həsrəti də… O yerlərin ormanı, xırmanı, yalı – yamacı, torpağı, yarpağı, ağacı da yolumuza göz dikib. Amma neynəyək ki, yollar bağlıdır…

Bağlıdı kəndimə aparan yollar,

Həsrətdi boynuma uzalı qollar…

Ürəyi beləcə yorub gəlirik…

Ayrılıq insanı dirigözlü öldürür. Ayrılıq ölümdən betərdir. Ölüm ölmək deyil ki, torpağa qayıdışdır. Elə ayrılıqlar var ki, həsrəti könlümüzü göylərə çəkir. O həsrətdə ömrümüzün unudulmaz anları, ürəyimizin həyəcanları yaşayır. Ürək ayrılıqların sürgün yeridir. Dağ boyda ayrılıqların yükünü götürən, həsrətlə köksünü ötürən ürək…

Sinədə şimşəktək çaxır, dağlayır,

Həsrətdən ürəklər qübar bağlayır…

…Yazdığım hər misranın, hər beytin, hər bəndin məna çalarına, əlvanlığına diqqət yetirəndə görürəm ki, əzablı günlər də ömrümdən yan keçməyib.Yaxşı günlər də, yaman günlər də ömürdən ötür… Duyub düşündüklərim də, qələmə aldıqlarım da ömrümün tərcümanlarıdır:

Ay könül qayğısı, mənə deyirlər:

– Nə üçün yazırsan dərdli şeirlər?!

Ürəyin duyub düşündüyünü, hiss etdiyini hər zərrədə görmək olar. Bir ovuc münbit Vətən torpağında, bir ağacın kölgəli yarpağında, bir çiçəyin ləçəyində, meh əsdikcə bir taxıl zəmisində yırğalanan sünbüllərin nəğməsində, çayların zümzüməsində, suların səsində və s.

Doymadım bu çayın zümzüməsindən,

Ana laylasıtək suyun səsindən…

Ürəyimin əzablarını, könlümün qayğılarını, şirin duyğularını şeirə çevirdiyim anlar ömrüm boyu səyahət zamanı yol yoldaşım olur.

Gecənin bir vaxtında yazdığım hər şeirim ömrümün yuxusuz gecələrində doğulur. Könlümün gözü ilə gördüklərimi yazmayanda gözlərimə yuxu getmir:

Ömrümün hər anı xatirəm olur,

Şeirimin havası könlümə dolur…

Keçdi yuxu kimi ömrün illəri,

İnsanın dünyadan yoxmu xəbəri?!

Köksümdə ürəyim ölkəyə sığmaz,

Əksimdə kürəyim kölgəyə sığmaz…

Nə elə kam aldım, nə də bac aldım,

Dünya da qocaldı, mən də qocaldım…

Təhməz bulaq Borçalıda, mənim doğulduğum Faxralı kəndində, təbiətin səfalı qoynunda yerləşir. Pandemiyadan əvvəl hər yay Təhməz bilağına gedərdik, təbiətin o cənnət guşəsində dincələrdik, xoş anlar yaşayardıq. Artıq üç ildir öz doğma kəndimizə gedə bilmirik. Səbəb də Azərbaycanla Gürcüstanın quru sərhədinin bağlı olmasıdır. Aidiyyəti qurumların rəhbərləri nə düşünür, görəsən?!…

A Təhməz bulağı, sənin suyundan

İçəndə adamın dişi göynəyir.

Hələ görüşünə gələ bilmirəm,

Hələ də gözümün yaşı göynəyir.

Gözlərimin kökü saralı, neylim?

Olmuşam ürəyi paralı, neylim?

Qaldım ata yurddan aralı, neylim?

Yurdumun torpağı, daşı göynəyir.

Nələr qoyub gəldik, o yurdda nələr…

Hanı o xoş günlər, o xatirələr?

Ötüşür beləcə həsrətli illər,

Adamın ağılı, huşu göynəyir…

Ətrini almağa bir çiçək göndər,

Əlvan güllərini bir – bir çək, göndər,

Həziyə dözümlü bir ürək göndər,

Vallah, ürəyimin başı göynəyir…

Göndər məni Qaf dağına,

Həmdəm olum laf dağınan,

Döndər məni gül şaxına,

O dağlarda bitim, bitim…

Nəfəsi buluddan alım,

Qüvvəti palıddan alım,

Qanadı Qıratdan alım,

Uzaqlara yetim, yetim…

Dağlara yüyürüb gedim,

Yolları əyirib gedim,

Atımı səyirdib gedim,

Sazaqlarda ilim- itim…

Həzin Həzi, bu nə dəmdi?

Könül duyğuların kəmdi?

De, niyə gözlərin nəmdi?

Nə sızlarsan yetim – yetim?!

Elə şirin dillənərsən,

Dil çatarmı dillərinə?!

Qönçə – qönçə güllənərsən,

Çiçək düzüm tellərinə…

Kaş ömrümün bu çağında,

Məhəbbətin ocağında,

Qızınaydın qucağımda

Aylar ilən, illər ilən…

Ürəyin eşq ilə dolu,

Həzidir eşqinin qulu,

Qoy uzansın sevda yolu,

Ver əlini əllərimə!..

Yuxuna danış, söylə ki,

Yuxuna gələ bilmirəm.

Nə səndən ayrı dözmürəm,

Nə də ki ölə bilmirəm.

Ağlasan, başına dönnəm,

Gözündə yaşına dönnəm,

Ya ocaq daşına dönnəm,

Ya da ki külə … bilmirəm

Vurğunam Aycamalına,

Gecikmişəm yığvalına,

Bu sevdanın xoş halına,

Özün bük, bələ… bilmirəm.

(Təcnis)

Dastanlar, nağıllar bildim nə ki var,

Bunu sən öyrətdin, nənəmsən, axı!..

Məni kiridənin özü hey ağlar,

Deyirəm gözləri nə nəmsən, axı…

Balbulaq ağzımı balla yaxadı,

Yaxam çeşmələrdə qalan yaxadı,

İstəsən sərinlət, istər yax, aadı

küsmərəm, yarpızım, nanəmsən, axı…

Minəndə qarğını Ağ at yerinə,

Kişnəyib titrətdi Ağ at yeri nə…

Əlvan çeşnilərin ağ at yerinə,

Gəvə toxuyansan, nənəm, sən axı!..

Qanlı Faxralımın Qızılqayası,

Ləl – gövhər qalası, qızıl qalası,

Sənsən Ay nurunun qızıl talası,

Yanar dağlar kimi nurlu göründün.

Nağıllar yaşıdı, sənə baxanda,

O qızıl zirvəndə şimşək çaxanda,

Əzəmət sinəndə, vüqar yaxanda,

Bilirsənmi necə sirli göründün?!

Səngərlə Gözəldağ – əkiz qardaşın,

Siz ki şahidisiz cəngin- savaşın,

Qalib əsgər kimi məğrurdu başın,

Nə vüqarlı, nə qürurlu göründün!..

Çırağban mayaksan, kəhkəşanında,

Baxıb heyrətləndim həyəcanımdan,

Bəlkə daşa döndü Həzi yanında

Çox əsrarlı, çox sehirli göründün…

İllərlə gözlədim Tanrı püşkünü,

İlahi qismətdi, istədi verdi.

Nəğməylə süslədi könül köşkünü,

Ünlü havacatdı, bəstədi, verdi.

Qəflət yuxusundan xudam ayıltdı,

Əksimi əks etdi nurlu çöhrəndə.

Kim deyə bilər ki, məni yanıltdın,

Özümü tanıdım səni görəndə.

Sənin gözlərində gözümü gördüm,

Gözünü gəzirdi yuxum qonmağa,

Sənin varlığında özümü gördüm,

Tək sənə meyl etdi ruhum qonmağa.

Bir şirin nəğməsən, hər şirin sözün,

Bal kimi şirindir, şirin nübardır.

Yolunu gözlərdim hər gələn yazın,

İndi ki sən varsan, könlüm bahardır.

Yaylaq havası üstündə

O görünən Yırğançaydı, Atilla,

Dörd tərəfi xırmançaydı, Atilla,

Çəməndə yatan oğlana

Gül – çiçək də yorğançaydı, Atilla!..

Min atını, yəhərlə get, Atilla,

Qamçıla get, dəhmərlə get, Atilla,

Dağlar yolunu gözləyir,

Dördnala çap, cantərlə get, Atilla!

Ötən günlər heyifdimi, Atilla,

Dədən belə deyifdimi, Atilla,

Qoca dağlara bənzəyən

Bavan qəddin əyifdimi, Atilla?!

Sözlərin nə xurmayıdı, Atilla,

Saçların nə burmayıdı, Atilla,

Saraçlı Söyünnən qalan

Sazın sədəf – şirmayıdı, Atilla!..

O yerlər də mənalıydı, Atilla,

O göylər də durnalıydı, Atilla,

Yetim qalmış Həzi əmin

Atalıydı, analıydı, Atilla!..

O görünən Yırğançaydı, Atilla,

Dörd tərəfi xırmançaydı, Atilla,

Çəməndə yatan Həziyə

Gül – çiçək də yorğançaydı, Atilla!..

Yalmanı gülzar ifçində,

Yəhəri də zər içində,

Yoxuydu Çini Maçində,

Bir atıydı Göydəmir at…

O, babamla qoşa döndü,

Həm əkiz qardaşa döndü,

Sanki qızılquşa döndü,

Dambatıydı Göydəmir at…

Ot bitməzdi izlərindən,

Bükülməzdi dizlərindən,

Gün doğardı gözlərindən,

Sayadıydı Göydəmir at…

İgid, ərən oğuldu ki,

Ərdən ərən doğuldu ki,

Babam özü nağıldı ki,

Bayatıydı Göydəmir at…

(Bəzi harın rüşvətxorların menyusuna)

Çox da öyünmə haa…saraylarınla,

Bir de, sarayından kimə pay düşüb?!

Özümə taxtadan kümə qurmuşam,

Sənin qismətinə Ağ saray düşüb?!

O dərd sarayıdır – qan sarayıdır,

Nəfsin faciəsi – xan sarayıdır,

Divin şüşədəki can sarayıdır,

İçinə nə qədər gör ah – vay düşüb…

Sarayların qoşa – qoşadır, harın!

Bir ömrü mənasız yaşadın, harın!

Kasıbın payını daşıdın, harın!

Sanırsan üzünə gülən Ay düşüb?!

Harınlar pulunu sayar, bağlıyar,

Kasıbın dərdi də ürək dağlıyar,

Sənin sümüklərin sınar, ağrıyar,

Mənim sümüyümə ” Şinanay” düşüb…

Sən Ay boyda dünya, Gün boyda dünya,

Mən də darı boyda, dən boyda, dünya!

Dərdli ürəyimdə qəm boyda dünya,

Gidisən, özünü taymı tutursan,

Mən boyda insana, sən boyda dünya?!

Bəs, kim soracaqdı səndən hesabı?

Verirsən mələyə şeytan əzabı,

Elə sızladırsan könül rübabım,

Cəlladsan, canisən, toymu tutursan,

Mən boyda insana sən boyda dünya?!

Gözümü güldürən nur da vermədin,

Qışda buz istədim, qar da vermədin,

Bağbanam, bağ saldım, bar da vermədin,

Dərd verib, ağladıb zuymu tutursan,

Mən boyda insana sən boyda dünya?!

Elə cənnət kimi göründün, gəldim,

Məkkəmdin, Mədinəm, pirimdin, gəldim,

Ehram libasına büründüm, gəldim,

Öldürüb, dirildib vaymı tutursan,

Mən boyda insana, sən boyda dünya?!

Qeyrət qılıncını paslı qoyansan,

Milyon ürəkləri yaslı qoyansan,

Mərdi ki namərddən asılı qoyansan,

Başımda çətir tək göymü tutursan,

Mən boyda insana, sən boyda dünya?!

Yaltaq olmaq üçün kursamı gedim?

Alçaqlıq öyrənim? Dərsəmi gedim?

Yoxsa insanlıqdan tərsəmi gedim,

Kələfin dolaşıb, iymi tutursan,

Mən boyda insana, sən boyda dünya?!

İnsanam, sadağa – nəzir deyiləm,

Nə də saraylarda vəzir deyiləm,

Öldür, alçalmağa hazır deyiləm,

Oxunu gizlədib, yaymı tutursan,

Mən boyda insana, sən boyda dünya?!..

(Dövranın ironiyası)

Könül dostum, qadan alım,

Həncəriyəm? Soruş halım,

Quruduram nəm dəsmalı,

Aseram yaş – yaş, beləcə…

Mən dünyadan yaza – yaza,

Dünya məndən bezə – bezə,

Yazdığımı təzə – təzə

Aseram boş – boş, beləcə…

Yolları geyib əynimə,

Dərdi almıram eynimə,

Dünyanı yığıb beynimə,

Aseram baş – baş, beləcə…

Gözlə görünməz iynəyəm,

Gözə gərəkməz eynəyəm,

Gecənin qara köynəyin

Aseram qardaş, beləcə…

Kimin məndən xavarı var?

Evimin qırx divarı var,

Qapımın qırx açarı var,

Aseram sirdaş, beləcə…

Könül dostum, qadan alım,

Həncəriyəm? Soruş halım,

Quruduram nəm dəsmalı,

Aseram yaş – yaş, beləcə…

Mənim uşaqlığım yaylaqlarda keçib. Faxralının Tənəkli, Qızılqaya, Əzgilli, Daşlı Gəzdək kimi səfalı yurd yerlərində keçən uşaqlığım heç xatirimdən silinmir. Axşamlar böyüklü – kiçikli, tonqal qalayıb ocaq başına yığışardıq. Sazda və qarmonda ifa etdiyim havacatların səsi pərdə – pərdə hər tərəfə yayılar, meşələrin dərinliklərinə qədər gedərdi. Qonşumuz Sənəm nənə üçün bu, əsil toy – bayram demək idi. Yaylaq havasının sədasına elə oynayardı, elə sındırardı ki…O, tək – tənha yaşayırdı. Övladı olmadığına görə qonşu uşaqları

çox istəyirdi, əzizləyirdi. Biz də Sənəm nənəni çox istəyirdik. Bu şeiri onun dilindən eşitdiyim sözlərə uyğunlaşdırıb yazdım. Ruhu şad olsun!..

Çal, oynasın Sənəm nənən!

Əəədə a aşıq, “Telloyu” çal,

Qarmoyu çal, zurnoyu çal,

Qonşunuzam mən də üç ay,

Çal, oynasın Sənəm nənən,

Bol oynasın nənən – nənən

Heç baxmadım ağıla, huşa,

Süzdüm o başdan bu başa,

Oynaram qonşumnan qoşa,

Çal, oynasın Sənəm nənən,

Dul oynasın nənən – nənən.

Yükdədi barım – barxanam,

Qurulsun mağar – toyxana,

Girif meydana yayxanam –

Çal, oynasın Sənəm nənən,

Kal oynasın nənən – nənən.

Elə oynasın, oynasın,

Belə oynasın, oynasın,

Yelə oynasın, oynasın –

Çal, oynasın Sənəm nənən,

Lal oynasın nənən – nənən.

Əəədə a aşıq, ” Telloyu” çal,

Bu şirmayı qarmoyu çal,

Qonşunuzam mən də üç ay,

Çal, oynasın Sənəm nənən,

Bol oynasın nənən – nənən…

Məni…

Onda ki əməzik idim,

Qamçı kimi nəzik idim,

Uşaqların gözü idim,

Qucaqlar gəzdirdi məni.

Bir oğlandım çilink kimi,

Heç doymurdum ləlik kimi,

Cüyür kimi, əlik kimi

O çağlar azdırdı məni.

Bir gülümsər göz görəndə,

Şellənirdim qız görəndə,

Nazlı – nazlı üz görəndə

Yanaqlar qızdırdı məni.

Aşıq atdım, şeş durmadı,

Ötdü yazım, qış durmadı,

Bir gün dilim dinc durmadı,

Qoçaqlar əzdirdi məni…

Yıxılanda dizi qanlı,

Bərk ayaqda gözü qanlı,

Subay vaxtı sözü qanlı

Bucaqlar bezdirdi məni…